شوشتر شهری است در استان خوزستان که در جنوب غربی ایران و در دشت شوش قرار دارد. و از شمال به شهر شوش و اهواز، از غرب به رامهرمز و از شرق به شهرهای اندیمشک و باغملک محدود میشود. شوشتر با تاریخی بسیار قدیمی بهعنوان یکی از مهمترین مراکز فرهنگی و تاریخی ایران شناخته میشود. شهر شوشتر درگذشته بهعنوان پایتخت شوشتران معروف بوده و از زمان هخامنشیان تا ساسانیان بهعنوان یکی از شهرهای مهم در جنوب غربی ایران شناخته میشده است. شوشتر در طول تاریخ بهعنوان یکی از مراکز مهم تجاری و صنعتی در منطقه شناختهشده است. در این مقاله به معرفی جاذبههای تاریخی- فرهنگی شوشتر میپردازیم.
سازههای آبی شوشتر
شوشتر، شهری در استان خوزستان و ایران است، که بهعنوان شهری با تاریخ و فرهنگ بسیار قدیمی شناخته میشود. یکی از ویژگیهای بارز شوشتر سازههای آبی منحصربهفرد است که بهعنوان نماد شهر و جاذبههای گردشگری آن شناخته میشوند. سازههای آبی شوشتر عبارتاند از سازههای سنتی ساختهشده از خاک بهمنظور نگهداری و تخزین آب. این سازهها معمولاً بهصورت قناتها، چاهها و سردابها در زیرزمین ساخته میشوند و میتوانند به عمقهای قابلتوجهی نفوذ کنند. ازآنجاکه شوشتر در منطقهای خشک و دارای کمبود منابع آب است، سازههای آبی اهمیت زیادی در تأمین نیازهای آبی مردم و کشاورزی شهردارند.
قناتها در شوشتر بهصورت شبکههایی از راهروها و سیستمهای آبی زیرزمینی است که آب را از منابع آبی مانند رودخانهها یا چشمهها به سمت مناطقی نظیر باغها، مزارع و نیازهای شهری هدایت میکنند. این قناتها با استفاده از نور خورشید و تنشهای هیدرولیکی طراحیشدهاند تا آب را بهطور پایدار و بدون استفاده از انرژی برق جابجا کنند. علاوه بر قناتها، سردابها و چاهها نیز در شوشتر وجود دارند. سردابها سازههایی هستند که آب را از منابع آبی جمعآوری و در زیرزمین ذخیره میکنند تا در زمان مورد نیاز استفاده شود. چاهها نیز بهعنوان یک روش سنتی و قدیمی در استخراج آب مورداستفاده قرار میگیرند.
سازههای آبی شوشتر همچنین ارزش تاریخی و معماری بسیاری دارند و نشان از تخصص مهندسان و معماران گذشته در بهرهبرداری از آب و مدیریت آن دارند. این سازهها بهعنوان میراث فرهنگی و یک جاذبه گردشگری در شوشتر شناخته میشوند و بازدیدکنندگان را به دوران گذشته و فنون مهندسی قدیمی در مدیریت آب میبرند. برج کلاهفرنگی شوشتر یکی از جاذبههای تاریخی و معماری در شهر شوشتر است. این برج بهعنوان نماد شهر شوشتر و یکی از بناهای برجسته در منطقه خوزستان شناخته میشود.
برج کلاهفرنگی شوشتر
این برج در قسمت شمالی شهر و در نزدیکی روستای چغاخور قرار دارد. این برج از طریق رودخانه کارون به مناطق دیگری از شهر وصل میشد و قدمتی برابر با بیش از یک هزار سال دارد. این بنا با ارتفاع حدود ۲۵ متر و قطر پایهای حدود ۸ متر از آجر ساختهشده است.
برج کلاهفرنگی شوشتر بهعنوان یک برج مرموز و سنتی شهر شوشتر، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب میکند. طراحی برج با الهام از معماری سنتی و فرهنگ منطقه صورت گرفته است.
برج دارای قسمتهایی است که شامل سنگهای منحوت، قطعات سفالی و آجری میباشند. اکنون برج کلاهفرنگی شوشتر بهعنوان یک موزه و مرکز فرهنگی در شهر شوشتر فعالیت میکند. این موزه شامل آثار و اشیاء باستانی، اطلاعات تاریخی و فرهنگی منطقه و نمونههایی از صنایعدستی محلی است. بازدیدکنندگان میتوانند در این موزه به آثار باستانی و هنرهای محلی دسترسی داشته باشند و از زیباییهای فرهنگی منطقه لذت ببرند.
قلعه سلاسل شوشتر
این قلعه یکی از قلعههای تاریخی و معروف در استان خوزستان، و ایران است. این قلعه در شهر شوشتر واقعشده و بهعنوان یک نماد از تاریخ و فرهنگ این منطقه شناخته میشود. قلعه سلاسل شوشتر در دوران صفویه بناشده است و از سال ۱۱۹۶ هجری قمری تا ۱۲۱۶ هجری قمری ساخته و گسترشیافته است. این قلعه از طریق رودخانه کارون به شوشتر متصل بوده و نقش مهمی در حفظ امنیت و دفاع از شهر داشته است.
قلعه سلاسل شوشتر به علت ساختار معماری خاص خود، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب میکند. این قلعه از سنگهای قرمز و قطعات سفالی ساختهشده است و دارای برجهای متعدد، دیوارهای ضخیم و سیستم دفاعی مستحکم است. ارتفاع دیوارهای قلعه بیش از ۱۰ متر و ضخامت آنها در برخی نقاط تا ۳ متر میرسد. در داخل قلعه سلاسل شوشتر، ساختارهای داخلی شامل سرای، سردابها، حیاطها و اتاقهای مختلف است.
این ساختارها شاهد تاریخ و فرهنگ گذشته و نحوه زندگی در آن دوران هستند. اکنون قلعه سلاسل شوشتر بهعنوان یک موزه و جاذبه گردشگری در شهر شوشتر استفاده میشود. در داخل موزه قلعه سلاسل شوشتر، بازدیدکنندگان میتوانند با آثار باستانی، نمونههایی از صنایعدستی محلی، نمایشگاههای عکس و اطلاعات تاریخی و فرهنگی منطقه آشنا شوند.
بند میزان شوشتر
این بند یکی از بندهای تاریخی و فرهنگی در شهر شوشتراست. که در یک نقطه بالا و استراتژیک قرارگرفته است و نقش مهمی در کنترل آب و کشاورزی منطقه داشته است. بند میزان شوشتر از دوره صفویه برای تنظیم جریان آب رودخانه کارون بناشده است. با ساخت این بند، آب رودخانه به مناطقی نظیر باغها، زمینهای کشاورزی و شهر شوشتر هدایت میشود و برای آبیاری و استفاده در کشاورزی وزندگی روزمره مورداستفاده قرار میگیرد. بند میزان شوشتر دارای ساختاری مهندسی بسیار پیچیده است.
این بند شامل سرریز، سد، قناتها و سیستمهای آبی متعددی است که بهصورت شبکهای در کنار رودخانه قرارگرفتهاند. سدبند میزان شوشتر باعث ایجاد یک مخزن آب در این منطقه شده است و با تنظیم پلکانهای آبی و سیستم منحصربهفرد خود، بتواند جریان آب را به شکل موردنیاز کشاورزی و شهری تنظیم کند. بند میزان شوشتر علاوه بر اهمیت آبیاری و کشاورزی، ارزش تاریخی و فرهنگی دارد. این بند شاهد تخصص مهندسان و معماران سابق در بهرهبرداری از منابع آب و مدیریت آن است. علاوه بر آن، این بند بهعنوان یک جاذبه گردشگری نیز موردتوجه قرار میگیرد و نظر بازدیدکنندگان را از زیباییهای طبیعی و فنون مهندسی در مدیریت آب جلب می کند.
پل شادروان یا بهنامه (بند قیصر) شوشتر
این پل یکی از جاذبههای تاریخی و معماری در شهر شوشتر است. این پل یک پل تاریخی است که در دوران صفویه برای ارتباط و اتصال بین دو ساحل رودخانه کارون ساختهشده است. پل شادروان در ساحل شرقی رودخانه کارون واقعشده و بنا به نقشههای تاریخی، قدمتی حدوداً ۴۰۰ ساله دارد. این پل در یک نقطه استراتژیک قرارگرفته و ارتباط میان شهر شوشتر و منطقههای دیگر را برقرار میکند. پل شادروان به علت ساختار معماری خاص خود و قدمت تاریخی، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب میکند.
این پل از سنگهای محلی ساختهشده است و دارای قوسهای بلند و ضخامتی مناسب است. درگذشته، این پل بهعنوان مسیر اصلی عبور و مرور در منطقه بین دو ساحل رودخانه مورداستفاده قرار میگرفته است. اکنون پل شادروان (بند قیصر) یکی از جاذبههای گردشگری و تاریخی در شهر شوشتر است. که بازدیدکنندگان میتوانند از زیباییهای طبیعی رودخانه کارون و معماری خاص این پل لذت ببرند. همچنین، محله اطراف پل شادروان نیز دارای بافتی سنتی و معماری متنوع است که از جذابیت بیشتری برخوردار است.
پل بند لشکر شوشتر
این پل به طول ۱۲۴ متر و ارتفاع ۸ متر، یکی از بناهای تاریخی و زیبای شوشتر است و جزو جاذبههای گردشگری منطقه محسوب میشود. قدمت این پل به دوره ساسانی برمیگردد و نمونهای از معماری دوره صفویه است. بازسازی و مرمت پل در دوره صفویه نیز صورت گرفته است. شوشتر شهری باستانی و تاریخی است که ریشههای آن به حدود ۱۰ هزار سال پیش برمیگردد. اهمیت این شهر در دوره عیلامیان و ساسانیان نیز مشهود است و بناهای آبی متعددی در آن ساختهشدهاند. پل بند لشکر شوشتر بهعنوان یک بنا تاریخی و معماری باستانی، برای بازدیدکنندگان و گردشگران علاقهمند به تاریخ و فرهنگ منطقه بسیار جذاب خواهد بود.
بند خاک شوشتر
این بند یکی از بناهای تاریخی و معماری در شهر شوشتر است. این بند در ساحل رودخانه کارون و در نزدیکی شهر شوشتر واقعشده است. بند خاک یکی از سدهای باستانی است که درگذشته برای تنظیم جریان آب رودخانه استفاده میشد. بند خاک شوشتر احتمالاً در دوره صفویه ساختهشده است و برای کنترل و بهرهبرداری از آب رودخانه کارون به کار میرفت. این سازه با استفاده از خاک و سنگهای محلی ساختهشده و قوسهای بلندی دارد که بهعنوان دروازههای آب عمل میکنند.
بند خاک شوشتر بهعنوان یک آثار باستانی و مهندسی قدیمی، ازلحاظ تاریخی و فرهنگی بسیار ارزشمند است. این بند همچنین بازدیدکنندگانی که به تاریخ و آثار باستانی علاقهمند هستند، را جذب می کند. بازدید از بند خاک شوشتر به شما امکان میدهد به نزدیکی با فنون مهندسی قدیمی در مدیریت آب و آشنایی با روشهای باستانی کنترل جریان آب پرداخته و از منظره طبیعی زیبای رودخانه کارون لذت ببرید.
خانه مستوفی شوشتر
این خانهیکی از بناهای تاریخی و معماری در شهر شوشتر است. این خانه در قلب شهر و در نزدیکی بازار قدیم شوشتر واقعشده است. خانه مستوفی یک نمونه فرهنگی و زیبای معماری سنتی ایرانی است. خانه مستوفی به دلیل طراحی معماری خاص و جزئیات زیبایی که در آن استفادهشده، جذابیت زیادی دارد. این خانه از طراحی باغچه داخلی و حیاط مرکزی، اندازهٔ بزرگ اتاقها و سقفهای بلند، نمای خارجی زیبا و استفاده از عناصر معماری سنتی مانند گنبد و آجرهای مزین شده، برخوردار است.
این خانه بهعنوان یک میراث فرهنگی و تاریخی محسوب میشود و جذابیت زیادی برای بازدیدکنندگان دارد. خانه مستوفی با استفاده از سنگهای محلی و با استفاده از طراحیهای معماری سنتی ساختهشده است. این خانه دارای نمای بسیار زیبا و جزئیات معماری خاصی است که شامل گنبدها، ترازها، دیوارهای سنگی و پنجرههای سنتی میشود. همچنین، داخل خانه مستوفی نیز دارای اتاقهای بزرگ و حیاط مرکزی زیبا است.
باغ خان شوشتر
این باغ یک مجموعه سبز و زیبا با معماری قاجاری است و در محلی خاص و منحصربهفرد در کنار رودخانه گرگر و بافت قدیمی شوشتر قرار دارد. آب موردنیاز باغ از طریق کانالهایی که از آبشارها و آسیابهای شوشتر گذر میکنند، تأمین میشود. مجموعه باغ خان شوشتر شامل درختان میوه و گلهای زینتی است که در کنار رودخانه قرارگرفتهاند. انواع درختان میوه و گلهای زینتی به همراه گلهای رز، گل شاهپسند، گل کاغذی و لالهعباسی در این باغ یافت میشوند. با توجه به ثبت این باغ در فهرست آثار ملی ایران، این مکان بهعنوان یکی از جاذبههای دیدنی شوشتر شناخته میشود. امکانات گردشگری و طبیعت زیبا این باغ، بازدیدکنندگان را جذب میکند و فرصتی برای لذت بردن از فضای سبز و آرام برای آنها فراهم میکند.
کاروانسرای افضل شوشتر
این کاروانسرا یکی از سازههای تاریخی و مهم در شوشتر است. که در قلب شهر و در محله افضل واقعشده است. افضل درگذشته یکی از محلههای مهم شوشتر بود و با مردمان مختلفی که در آن زندگی میکردند، مشهور بود. کاروانسرای افضل شوشتر بهعنوان یک مرکز استراحت و اقامت برای کاروانها و مسافران در مسیرهای تجاری مورداستفاده قرار میگرفت. این ساختمان بزرگ دارای طراحی معماری سنتی است و شامل یک حیاط بزرگ با دربهای چوبی، اتاقهای کوچک و بزرگ، اماکن عمومی و امکانات رفاهی برای مسافران است.
کاروانسرای افضل شوشتر با عناصر معماری سنتی ایرانی مانند سقفهای چوبی، تزئینات آجری و نقشهای زیبا بر روی دیوارها و دربها، تمامیت خود را حفظ کرده است. امروزه، این کاروانسرا بهعنوان یک مرکز فرهنگی و گردشگری استفاده میشود و میزبان بازدیدکنندگانی است که به شوشتر سفر میکنند و میخواهند از فرهنگ و تاریخ این منطقه آگاهی کسب کنند.
خانه مرعشی شوشتر
این خانهیکی از آثار معماری قدیمی و تاریخی در شهر شوشتر است. این خانه در بافت قدیمی شهر واقعشده و بهعنوان یکی از جاذبههای گردشگری شوشتر شناخته میشود. خانه مرعشی در دوره قاجاریه ساختهشده و با الگوهای معماری قدیمی و سنتی ایرانی طراحیشده است. این خانه دارای ساختاری زیبا و شیک است که شامل اتاقهای بزرگ، حیاط داخلی، تراسها و نماهای سنتی است.
در داخل خانه مرعشی، شما میتوانید شاهد نمایشگاههایی از اشیاء قدیمی، هنرهای محلی، لباسهای مردمی و دیگر عناصر فرهنگی محلی شوشتر باشید. همچنین، در برخی از اتاقها و سالنهای این خانه، فعالیتهای هنری و فرهنگی نیز برگزار میشود. در بازدید از خانه مرعشی، شما میتوانید بافرهنگ و تاریخ شوشتر آشنا شوید و لحظاتی را در فضایی آرام و زیبا سپری کنید. همچنین، میتوانید از راهنماییهای محلی و داستانهای جذابی درباره این خانه و تاریخ شهر شوشتر دریافت کنید.
خانه امین زاده شوشتر
این خانهیکی از ساختمانهای شاخص در معماری این منطقه است. که در دوره قاجار ساختهشده و تا امروزه بهعنوان یکی از ساختمانهای مشهور در بافت قدیمی شوشتر شناخته میشود. این ساختمان ویژگیهای زیبا و تاریخی زیادی دارد که به آن جذابیت میبخشد. یکی از ویژگیهای بارز خانه امین زاده، تزیینات زیبا آن است. این تزیینات از آجر، سنگ، گچبریهای مشبک و کندهکاریهای سنگی در بخشهای مختلف ساختمان اجراشدهاند. ازجمله میتوان به تزیینات پیشانی ایوانها اشاره کرد که با استفاده از آجر، سنگ و گچبریهای مشبک به زیبایی و جلوه ویژهای دستیافتهاند.
همچنین در حاشیه ورودیها نیز ستونهای آجری تزیینشده بهصورت بسیار زیبا و تحسینبرانگیزی وجود دارند. داخل خانه نیز مانند بیرون آن، دارای تزیینات چشمگیری است. این تزیینات نشان از ذوق و طراحی هنرمندانه در آن دوره دارند و باعث زیبایی و جذابیت بیشتر این ساختمان میشوند. خانه امین زاده در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۴۴۶ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. به همین دلیل، این ساختمان بهعنوان یکی از مکانهای دیدنی شوشتر شناخته میشود و بازدیدکنندگان بسیاری را جذب میکند.
بازار سنتی شوشتر
این بازار یکی از بازارهای سنتی و تاریخی در شهر شوشتر در استان خوزستان، و ایران است. این بازار در بافت قدیمی شهر و در محلهٔ مرکزی واقعشده است و بهعنوان یک مرکز تجاری و فرهنگی مهم در شهر شوشتر شناخته میشود. بازار سنتی شوشتر دارای تاریخچهای قدیمی است و به دوران قاجار و قبل از آن برمیگردد. این بازار بهعنوان یک مرکز تجاری مهم در منطقه، از گذشته تاکنون تأثیر بسزایی بر اقتصاد و فعالیتهای تجاری مردم شوشتر داشته است. در بازار سنتی شوشتر میتوانید انواع کالاهای محلی و صنایعدستی متنوع را پیدا کنید.
ازجمله کالاهایی که معمولاً در این بازار عرضه میشوند، میتوان به صنایعدستی محلی مانند قالیچه، گلیم، جاجیم، کیفهای چرمی، محصولات چوبی و فلزی، لباسهای محلی و تنوع دیگر اشاره کرد. علاوه بر این، در بازار سنتی شوشتر رستورانها و کافههای محلی نیز وجود دارد که غذاهای محلی و خاص شوشتر را به مردم و بازدیدکنندگان ارائه میدهند. بازار سنتی شوشتر علاوه بر جذابیتهای تجاری، دارای معماری سنتی و زیباییهای محیطی خاص است. خیابانهای باریک و پیچدار، سقفهای سنگی و گنبدهای معروف این بازار جلوه و جذابیت خاصی به آن میبخشد.
دخمهها یا آتشکدههای شوشتر
این دخمهها و آتشکدهها مکانهای مذهبی مهم در اعتقادات زرتشتیان هستند. و برای انجام آیینها و مراسمهای دینی زرتشتیان استفاده میشوند. در شوشتر نیز دخمههای زرتشتی وجود دارند که تاریخچه و اهمیت بسیاری در بین جامعه زرتشتی این منطقه دارند.
در دخمهها، آتش مقدسی که نماد حیات، پاکیزگی و روشنایی در اعتقادات زرتشتی است، همواره روشن است و آیینها و مراسمات مذهبی در اطراف آتش صورت میگیرد. زرتشتیان در دخمهها به تعبید و خواندن نیازها و مناجاتهای خاص خود میپردازند و آتش مقدس را پایمال میکنند.
دخمههای زرتشتی شوشتر، بهعنوان مکانهای مهم مربوط به جامعه زرتشتی در این منطقه، برای زرتشتیان محلی و زائران اهمیت دارند. این دخمهها در شهر شوشتر و نزدیکی آن قرار دارند و معمولاً بهعنوان مراکز مذهبی و فرهنگی برای انجام مراسمات دینی و آیینی زرتشتی مورداستفاده قرار میگیرند. ازآنجاکه دین زرتشتی در ایران از دیرباز ریشهدار است و شوشتر یکی از مناطق با تاریخچه زرتشتی برجسته است، دخمههای زرتشتی شوشتر جزو مکانهایی هستند که جذابیت تاریخی و فرهنگی خاصی رادارند و برای زرتشتیان و علاقهمندان به این مذهب جاذبهای مهم محسوب میشوند.
چهارطاقی شوشتر
این منطقه یک منطقه تاریخی و سنتی در شهر شوشتر در استان خوزستان، ایران است. و در بافت قدیمی شهر واقعشده و دارای معماری سنتی و جذابیتهای فرهنگی و تاریخی است. نام “چهارطاقی” به دلیل وجود چهارطاق (سقفی کوچک به شکل قبه) در این منطقه به این منطقه دادهشده است. این طاقها از آجر ساختهشده و جزو ویژگیهای بارز معماری این منطقه هستند. هر طاق معمولاً به یکی از اعضای خانوادههای محلی تعلق دارد و نشان از وجود خانههای متعدد در این منطقه است.
علاوه بر طاقها، خیابانهای باریک و پیچدار، سقفهای سنگی و گنبدهای معمول این منطقه به آن جذابیت و زیبایی میبخشد. همچنین، دیوارهای آجری و حیاطهای داخلی این خانهها نیز جزو ویژگیهای معماری چهارطاقی شوشتر محسوب میشوند. چهارطاقی شوشتر بهعنوان یکی از مکانهای تاریخی و دیدنی شهر شوشتر موردتوجه بازدیدکنندگان و علاقهمندان به فرهنگ و تاریخ قرار دارد. این منطقه فرصتی مناسب برای آشنایی بافرهنگ محلی، معماری سنتی وزندگی روزمره مردم محلی فراهم میکند.
خانه گازر شوشتر
یکی دیگر از دیدنیهای شوشتر، عمارتی است تاریخی به نام «خانه گازر»، که سال ساخت آن به دوران حکومت قاجاریان بازمیگردد. کارشناسان این بنای کهن را دومین خانه ازلحاظ اهمیت و ارزش در بین عمارات تاریخی شوشتر معرفی کردهاند که درگذشته بهعنوان منزلی مسکونی مورداستفاده قرار میگرفت. امروزه این بنا به سه بخش تقسیمشده است و میتوان در آن معماری بومی و منطقهای را بهخوبی مشاهده کرد. گفته میشود که خانه گازر ابتدا یکی از خانههای مسکونی از مجموعهٔ افضل بوده است؛ اما پس از سالها به تملک شخصی به نام گازر قرارگرفته و ازآنپس به این نام شهرت مییابد.
جالب است بدانید که این خانه تاریخی بدون اندرونی ساختهشده است و سازندگان آن را بهصورت بیرونی احداث کردهاند. حیاط مرکزی، شودان، ایوان، اتاق و شبستان از بخشهای تشکیلدهنده این عمارت کهن است. آجرکاری، گچبریهای مشبک و حجاری ازجمله تزئیناتی است که در قسمتهای مختلف خانه مانند نورگیرهای پیشانی طاقنماها، سطوح دیوار ایوان و سردر ورودی اتاقها انجامشده است. از نکات جالب و قابلتوجه در مورد این بنای تاریخی میتوان به تزیینات آجری انجام شده در آن اشاره کرد که بسیار زیبا و متنوع صورت گرفته و نظر هر بینندهای را به خود جلب میکند.