پرندگان مهره داران خونگرمی هستند که بال، پر و یک منقار دارند، دندان ندارند، اسکلتی دارند. که در آن استخوان‌های زیادی با هم ترکیب شده و نیز استخوان‌های زیادی در آن غایب هستند. و یک کارایی بی نهایت زیادشان، سیستم تنفسشان است. پرندگانی که پرواز می‌کنند استخوان‌های قوی، پوک و ماهیچه‌های پرواز قدرتمند دارندبیشتر پرندگان می‌توانند پرواز کنند.
پرندگان یک قلب بسیار قوی و یک‌راه مؤثر تنفس دارند- این‌ها برای این‌که پرندگان پرواز کنند لازم هستند. همچنین پرندگان موقعی که پرواز می‌کنند انرژی فوق‌العاده زیادی را مصرف می‌کنند و بنابراین نیاز دارند تا مقدار بسیار زیادی غذا بخورند تا قدرت پرواز داشته باشند. بیشتر پرندگان می‌توانند پرواز کنند.
در پرندگان بال های پرواز شکل‌گرفته تا امکان بالا رفتن را در آنها به وجود آورد و به آنها اجازه دهد تا پرواز کنند. این جانوران سبک‌وزن به خاطر پرواز کردن با شرایط آب و هوایی‌شان تطبیق پیداکرده‌اند. با مجله سفر و گردشگری پارس همراه شوید تا در این مقاله، برخی پرندگان استان گیلان را به شما عزیزان معرفی کنیم.
پرنده نگری چیست؟
پرنده‌نگری فعالیتی است بر پایه احترام به طبیعت و لذت بردن از دنیای زیبا و پر راز و رمز پرندگان. هر چند پرنده نگری به طور مستقل، زیرمجموعه هیچ یک از شاخه‌های علوم نیست، اما از آنها بهره می‌برد. این فعالیت بیشتر به گردشگری نزدیک است و از زیر شاخه‌های مهم توریسم تلقی می‌گردد. پرنده‌نگری جستجو و پیدا‌کردن گونه‌های آزاد و وحشی پرندگان، لذت از تماشای آنها، در صورت امکان عکس‌برداری از آنها و اضافه کردن نام و سایر مشخصات گونه به لیست مشاهدات (Life List) هر فرد است.
حواصیل شب night heron
حواصیل شب به گیلکی شال واق یا واکا، پرندهای است. که از مشخصات ظاهری آن می‌توان به طول ۵۸ تا ۶۵ سانتی‌متری آن اشاره کرد
حواصیل نابالغ، بدنی سیاه‌وسفید و پاهای کوتاهی دارد و در پرنده بالغ، سر، پس سر و پشت بدن به رنگ سیاه، پهنای بال خاکستری، گونه‌ها و سطح شکمی سفید است.
منقار حواصیل، کلفت به رنگ سیاه، چشم‌ها به رنگ قرمز و پاها زرد مایل به گوشتی است و عموماً دو پر سیاه از پس سر حواصیل آویزان است.
ویژگی ظاهری حواصیل
حواصیل‌های نابالغ؛ قهوه‌ای پررنگ با خال‌های مشخص نخودی و منقار ضخیم به رنگ زرد مایل به نارنجی هستند.
حواصیل شب از بوتیمار به‌واسطه اندازه، کوچک‌تر، گردن کوتاه‌تر، پرواز سریع‌تر و خال‌های روشن بر پشت آن مشخص می‌شود.
این پرنده در حال استراحت و در پرواز بدنش قوزکرده، سر و گردنش را به داخل بدن جمع می‌کند. و در طول روز معمولاً روی درختان به‌صورت گروهی در حال استراحت دیده می‌شوند. و در صبح زود، غروب و در شب تغذیه می‌کنند و صدای پرنده در شب‌هنگام پرواز به‌صورت «کوارک» شنیده می‌شود.
محل زندگی حواصیل
این پرنده مهاجر و در حال انقراض بیشتر در تالاب‌ها، باتلاق‌ها، رودخانه‌ها، شالیزارها، آب‌بندان ها و استخرها دیده می‌شود.
هرساله روی درختان در مناطق قلم گوده انزلی، آب‌بندان های خلیفه محله و کرفستان رودسر، تالاب کیاکلایه لنگرود، آب بندانهای ملاسرای فومن، آلالان اسالم و تالاب استیل آستارا در کلونی همراه با دیگرگونه‌ها جوجه آوری می‌کند..
این پرنده ۴۳ تا ۴۸ سانتیمتر طول دارد و حواصیل کوچکی است که در فصل جوجه آوری به رنگ نخودی کمرنگ، بال های سفیدرنگ، منقار دراز آبی‌رنگ بانوک سیاه، پاهای صورتی، کاکل‌های دراز و آویخته به رنگ طلایی مایل به سفید دیده می‌شود.
پلوه حنایی (تلکه) بانام علمی Crex crex
پلوه خالدار ازنظر رفتار، تک زی است. و در نور کم سحرگاهان و یا غروب آفتاب فعالیت می‌کند و هماره خود را در میان علف‌های بلند و ساقه‌های بریده‌شده از برنج (شکل) مخفی نگه می‌دارد.
پر و بالش به رنگ نخودی مایل به زرد است که در سطح پشتی، لکه‌های سیاه دارد و به نظر گردن کوتاه می‌آید. سینه و سرش خاکستری است. در پهلو و پوش پرهای زیر دم راه‌راه عرضی بلوطی‌رنگ دارد. بال های بلوطی‌رنگ آن در پرواز به‌خوبی
دیده می‌شوند.
کور کور سیاه Black Kite
پلوه حنایی که در گویش گیلکی به آن ” تلکه ” می‌گویند، پرندهای که طول بدنش ۲۶ سانتیمتر و مشاهده آن دشوار است و بیشتر صدای خاص نر آن، نشانه وجودش در منطقه می‌باشد.
کورکور یا همان کور کور سیاه با ۵۵ سانتیمتر، پرندهای است شبیه کور کور حنایی، ولی شکاف دمی آن خیلی کمتر است، به‌طوری‌که در پرواز انتهای دمش تقریباً چهارگوش به نظر می‌آید.
جثه آن کمی کوچک‌تر و پر و بالش خیلی پررنگ‌تر از کور کور حنایی است، پوش پرهای فوقانی بال آن در فاصله بین قاعده و خم بال کمرنگ می‌باشد.
صدای نر و ماده این پرنده شبیه‌اند و به‌صورت یک‌بخشی و جیغ مانند شبیه «پی پی پی، pee,pee,pee
» و در هنگام تهدید یا ترس شبیه «ویویویو، viuuuu» یا شبیه کاکایی‌ها «یی یی رر، yiieerr» شنیده می‌شود.
کورکور پرندهای ست اجتماعی و غالباً روی آب‌های داخل خشکی نظیر شالیزارها دیده می‌شود، پرنده نابالغ نظیر نابالغ کورکور حنایی؛ لکه‌های سفید چرکی در زیر شاه‌پرهای نخستین دارد، ولی این لکه‌ها در پرنده بالغ دیده نمی‌شود. پرواز و عادات تغذیه‌اش شبیه کورکور حنایی است ولی ماهی‌های مرده را نیز می‌خورد. هر جا که تعدادشان زیاد باشد به‌سرعت گرد لاشه‌ها جمع می‌شوند؛ هنگام بال باز روی، یال‌هایش را افقی و در سطح بدن نگاه می‌دارد نر و ماده هم‌شکل‌اند اما پرنده ماده اندکی بزرگ‌تر است.
محل زندگی کورکور سیاه
معمولاً نزدیک دریاچه‌ها یا رودخانه‌ها، مناطق پردرخت یا با درخت‌های پراکنده و اغلب در حوالی روستاها و حتی شهرها. غالباً به‌طور دسته‌جمعی بر روی درخت‌ها و گاهی روی لانه متروک کلاغ‌ها آشیانه می‌سازد.
کور کور، پرندهای است مهاجر و ازجمله پرندگانی بوده که روزگاری نسبتاً فراوان دیده می‌شده، اما و در حال حاضر وضعیت این پرنده نامشخص است، هرچند که زمستان‌ها در مناطق خاصی از شمال کشور و در ناحیه پست خزری (همچون شالیزارها) نیز تعدادی قابل‌توجه ای از آنها به چشم می‌خورند.
کلاغ‌سیاه Corvus frugilegus
دی‌ماه و موسم مهاجرت کلاغ‌سیاه Corvus frugilegus پرندهای از خانوادهٔ کلاغیان به جلگه‌های گیلان زمین. این پرنده ۴۵ تا ۴۷ سانتیمتر طول دارد و از دیگر کلاغ‌ها با پوشش کاملاً سیاه بدن، منقار خاکستری مایل به سیاه و پوست خاکستری صورت متمایز می‌شود. کلاغ‌سیاه پرندهای اجتماعی است و در گله‌های بزرگ دیده می‌شود.
زنگوله بال
” زنگوله بال ” (بانام محلی ” کر کجه ” یا ” کرک جیجه”) Terax Terax اندازه این پرنده ۴۱ تا ۴۵ سانتیمتر و شبیه مرغ خانگی است. اما سر کوچک، گردن و پاهای بلندی دارد، در پائیز و زمستان سطح پشتی پرنده قهوه‌ای – خاکی با خطوط باریک سیاه، سینه کمرنگ و سطح شکمی‌اش سفیدرنگ است.
پرنده ماهی‌خورک معمولی
ماهی‌خورک معمولی بانام‌های دیگری همچون مرغ یخ؛ ماهی‌خورک اروپایی و ماهی‌خورک رودخانه‌ای، پرنده کوچک و زیبایی است با بدنی رنگین‌کمان این پرنده، ۱۶ تا ۱۸ سانتیمتر طول دارد. اندازه‌اش کوچک و وزن آن‌هم بین ۳۵ و ۴۰ گرم می‌باشد و طول بال‌ها هم به ۲۵ سانتیمتر موقع باز کردن می‌رسد.
ماهی‌خورک معمولی، روتنه آبی و سبز براق، زیر تنه قرمز، گلو و گردن نخودی و منقار تیره است (در پرندهٔ ماده، نیم نوک پایین قرمز است). در پرواز، که سریع و مستقیم و در سطح پایین نزدیک آب انجام می‌گیرد، در جا بال زنی نیز دارد، درخشندگی سبزرنگ پشت و روی دمش نمایان است.
ماهی‌خورک معمولی، پرندهای خجالتی است بنابراین در حالت نشسته به‌راحتی قابل‌مشاهده نیست. پیش از شیرجه زدن برای صید ماهی، مدت طولانی روی شاخه‌ای در بالای آن می‌نشیند.
ماهی‌خورک به‌واسطهٔ هارمونی رنگ‌هایی که جثه‌اش را پوشانده و تمام سطح پشتش آبی و سبز براق و درخشان و گردن سفید و سینه و گونه به رنگ شاه‌بلوطی و پاهاهم بین نارنجی و قرمز، در سال ۲۰۰۹ به‌عنوان زیباترین پرنده دنیا انتخاب‌شده بود.
چنگر اوراسیایی (چنگر استرالیایی) بانام علمی Fulica atra
اندازه چنگر اوراسیایی بین ۳۶ تا ۴۲ سانتیمتر است؛ پرندهای آبزی به رنگ سیاه یکدست که در ناحیه سر و گردن پررنگ‌تر و براق‌تر است.
رنگ سیاه و منقار و سپر سفیدش شناسایی آن را بسیار راحت می‌کند. پاهای سبز زیتونی و چشم‌های قرمزی دارد.
از چنگر نوک سرخ در ابعاد اندازه بزرگ‌تر، جثه پرتر، سپر پیشانی و منقار سفید مشخص می‌شود. ضمناً برخلاف پرنده مزبور خط سفید پهلوها و سفیدی پوشپرهای زیر دم را ندارد. در پرواز نوک‌سفید شاه‌پرهای ثانوی بالش به‌صورت خط سفیدی نمایان است.
پاهایش سبز زیتونی است با انگشتان بزرگ کنگره‌دار که هنگام پرواز امتداد آنها در عقب بدن مانند یک‌دم دراز جلوه می‌کند.
به‌سختی پرواز می‌کند و هنگام فرود آمدن، به سطح آب برخورد کرده باعث ایجاد صدا و ترشح آب می‌شود. در آغاز پرواز مدتی روی آب می‌دود. صدای چنگر شبیه به “که و ک، kwek” و در حالت ویژه ناگهانی و شدید، شبیه “پیت س، pitts” شنیده می‌شود.
پری‌شاهرخ (مرغ انجیرخوار؛ آئیل؛ آهیل) بانام علمی
۲۳ سانتیمتر؛ پرنده نر به رنگ زرد درخشان بادم وبال‌های سیاه که قسمتی از کناره‌های دم آن زردرنگ است، ماده و نابالغ این پرنده سبز مایل به زرد است وبال‌ها و دم پررنگ‌تر و سطح شکمی تقریباً خاکستری دارد که تا حدی رگه رگه و در بین شاخ و برگ درختان تشخیص آن دشوار است. ممکن است با دارکوب سبز که دمگاه زرد – ولی جثه پرتر و روی سرش قرمزی دارد – اشتباه شود.
پروازش سریع و موجی است با نشیب و فرازهای طولانی که با اوج گرفتنی خاص روی شاخه می‌نشیند و معمولاً نزدیک به نوک درخت خود را در بین شاخ و برگ پنهان می‌کند.
زیستگاه اساساً درخت زی است، در بوستان‌های پردرخت و میوه زارهای کهن و سواحل رودخانه‌ها و جنگل‌ها و بندرت در فضای بازدیده می‌شود. لانه خود را معمولاً بین دو انشعاب شاخه‌ای افقی و به‌صورت آویزان می‌سازد.
توکای باغی Song Thrush (سهره آوازخوان؛ سیانسپر) بانام علمی Turdus philomelos
سیانسپر: توکای باغی یا سهره آوازخوان نام فارسی او است. در خطه گیلان به‌وفور یافت می‌شود. طول بدن او ۹ اینچ = ۲۳ سانتیمتر، رنگ پرهای پشت قهوه‌ای، رنگ پرهای زیر تنه زرد سفید وش با خال‌های قهوه‌ای و در ناحیه سینه متمایل به سرخ زنگاری است. به زندگی در ارتفاعات جنگلی دل‌بستگی دارد، مع‌ذلک در پارک‌ها، گورستان‌ها و باغات میوه هم دیده می‌شود.
سهره آوازخوان در بیشه‌های کوتاه، پرچین‌ها و روی کاج‌های جوان لانه می‌سازد. چشم قهوه‌ای، منقار تیره، پای شاخی رنگ و تیزی‌های کوچک سفیدروی پرهای خارجی دم از مشخصات او است. در نغمه توکای باغی غنای آهنگ به عالی‌ترین وجه تجلی می‌کند. لقب استاد آواز درخور او است.
گیلانشاه معمولی (مرغ باران) بانام علمی Numenius arquat
گیلانشاه معمولی بانام‌های دیگری همچون مرغ باران یا کرونشیپ از انواع تلیله است. گویند گیلانشاه چون آوا سر دهد، باران نازل خواهد شد. این پرنده آوای خود را بیشتر در شب‌هایی که هوا آبستن باران باشد، سر می‌دمد. آوای خوش گیلانشاه معمولی که به هنگام پرواز نیمه‌شب از روی شهرها و دهات گیلان به گوش می‌نشیند طنین بخصوصی دارد و خاطره گیلان را درگذشته‌ها متبادر به ذهن می‌سازد.
ویژگی ظاهری گیلانشاه
گیلانشاه معمولی به شباهت لک‌لک و کلنگ منتها کمی کوچک‌تر از آنها و مثل آنها دراز منقار، دراز گردن و دراز پا است. با قدم‌های بلند درخورها و زمین‌های گلی ساحلی و لجنزار، دهنه رودخانه‌ها و باتلاق‌ها پرسه می‌زند. از صدای مشخصش به‌آسانی شناخته می‌شود. با منقار ۲۶ سانتیمتری‌اش از انواع کرم‌ها و ماهی‌های ریز و صدف‌ها و قورباغه‌ها و لارو حشرات و خود حشرات و اقسام توت دانه‌ها تغذیه می‌کند. این مرغ در اروپای مرکزی و شمالی تا سیبری غربی پراکنده است. به‌صورت مهاجر عبوری یا زمستانی در شمال فراوان است.
زمستان را در آفریقا، گیلان و مازندران و آسیای جنوب غربی می‌گذراند. طول بدن او ۵۳ تا ۵۸ سانتیمتر – ماده اندکی بزرگ‌تر است. پروبال او خاکستری یا قهوه‌ای مایل به نخودی بارگه‌های فراوان است. چشم‌های درشت شکلاتی‌رنگ، منقار هلالی سیاه و پاهای سربی سبزوش از مشخصات او است. پروازش پرتوان و تقریباً شبیه پرواز کاکائی‌ها توأم با بال زدن‌های موزون و منظم است. گله این پرنده معمولاً در یک خط یا در فورماسیون (۸) در ارتفاع زیاد پرواز می‌کند. در باتلاق و لجنزار و علفزار و ماسه لانه می‌گذارد.. به آهنگ tlauh و truih بانگ برمی‌دارد. ماده در آوریل – مه ۴ عدد تخم زیتونی‌رنگ می‌گذارد و نر و ماده به‌نوبت ۲۹ تا ۳۰ روز روی تخم می‌خوابند.
خوتکا ابرو سفید (خوتکای پر سفید)
خوتکا ابر وسفید ” گونه‌ای از اردک‌های روی آب‌چر است که حدود ۳۸ سانتیمتر طول دارد، این پرنده از اردک سرسبز کوچک‌تر و از خوتکای معمولی کمی بزرگ‌تر است. پرنده نیز مثل خوتکای معمولی و سایر گونه‌های روی آب‌چر کوچک قادر است خود را با یک جهش ناگهانی و سریع از سطح آب جدا و پرواز کند.
همچنین دو تفاوت اصلی خوتکا ابرو سفید نر و ماده در این است که تنوع رنگ در سر خوتکای سرسفید ماده بیشتر از گونه معمولی بوده و این پرنده درزمانی که می‌خواهد روی آب‌چری کند سرش را خیلی بیشتر از خوتکای معمولی تکان می‌دهد، پرنده نر صدای خشک و خش‌خش مانند شبیه ” کنررک ” و پرنده ماده صدای کوتاه و غار غار تیزی دارد. گفتنی است، خوتکای ابروی سفید از خانواده مرغابی سانان بوده که از اواسط مردادماه وارد تالاب‌های استان گیلان می‌شود و اوایل مهرماه به زیستگاه‌های زمستان گذرانی خود مهاجرت می‌کند.
پرنده دم جنبانک سفید White Wagtail (دمبل اسکن) بانام علمی Motacilla alba
دم جنبانک سفید (به گویش گیلکی دمی بلندتر داشته که همچون گونه‌شان همواره دمبلا سکن) گنجشکسانی کوچک از:
زیرگونه Motacilla alba alba نواحی آسیا، اروپا و بخش‌هایی از شمال دارای پرهایی خاکستری‌رنگ در بخش بالایی آفریقا زادوولد می‌کند. این پرنده غیر مهاجربدنش و پرهایی سفیدرنگ در بخش پایینی آن و ساکن نواحی با آب‌وهوای معتدل است.
ولی در غیر این صورت به آفریقا مهاجرت ناحیه بخش بالایی سر و گلوی پرنده می‌کند. همچنین این پرنده به‌طور پراکنده در سیاه‌رنگ می‌شود. اما زیرگونه دیگری آلاسکا نیز مشاهده‌شده است دم جنبانک سفید در شکاف دیوارهای سنگی و یا سازه‌های مشابه طبیعی و یا مصنوعی اقدام به لانه‌سازی می‌کند. این پرنده همچنین پرنده ملی کشور لتونی می‌باشد.. دم جنبانک پرندهای بلند و باریک با طولی بین ۱۶.۵ تا ۱۹ سانتیمتر است زیرگونه‌های شرق آسیا طولشان بلندتر بوده و تا ۲۱ سانتیمتر نیز می‌رسد. (درعین‌حال دمی بلندتر داشته که همچون گونه‌شان همواره دمبلا سکن در حال تکان خوردن است.)
محی زندگی دم جنبانک سفید
زیرگونه Motacilla alba alba نواحی آسیا، دارای پرهایی خاکستری‌رنگ در بخش بالایی آفریقا زادوولد می‌کند. این پرنده غیر مهاجر بدنش و پرهایی سفیدرنگ در بخش پایینی آن بوده و صورتش نیز سفیدرنگ است. و ساکن نواحی با آب‌وهوای معتدل است. ناحیه بخش بالایی سر و گلوی پرنده سیاه‌رنگ می‌شود.
پرنده زاغی (کشکرت) بانام علمی Pica pica
زاغی بانام‌هایی همچون زاغی معمولی، زاغی اوراسیایی و زاغی اروپایی و در گویش گیلکی بانام گشگرت، پرندهای از سردهی زاغی‌ها و خانوادهٔ کلاغیان است که محل زندگی آن بیشتر در اروپا، قسمت بزرگی از آسیا و شمال غرب آفریقا می‌باشد. طول بدن زاغی حدود ۴۰ تا ۵۱ سانتیمتر است که بیش از نیمی از آن دم بلند پرنده است. پرهای شانه، پهلوها و شکم آن سفید و بقیه پر و بالش سیاه با جلای آبی، سبز و ارغوانی است. زاغی، همه‌چیزخوار است، اما غذاهای گوشتی را بر گیاهی ترجیح می‌دهد.
مطالعه‌ای در شمال ایران بر روی زاغی‌ها نشان داد که میانگین وزن بدن زاغی‌ها ۲۱۵ گرم و میانگین طول کل بدن سانتیمتر ۴۶.۳ و نسبت جنسی ماده به نر در نمونه ۱.۱ به ۱ بوده است.
بررسی محتویات سنگدان در زمستان نشان داد که ۸۱ درصد از مواد جانوری شامل حشرات، سوسک‌ها و بندپایان و ۱۹ درصد از مواد گیاهی شامل گندم، جو، خرده‌نان و بذر گیاهان تغذیه کرده بود. میانگین طول روده هم ۶۱۱ میلی‌متر و نسبت طول روده به طول کل بدن برابر
۱.۳ به ۱ بود که این نسبت ارجحیت رژیم غذایی گوشت‌خواری را نشان می‌دهد. تغذیه زاغی از تخم، جوجه یا گنجشک‌سانان کوچک‌جثه دیگر هم در برخی از منابع ذکرشده است. زاغی در مناطق حاشیهٔ شهری فراوان است و تا وقتی آزار داده نشود از انسان دوری نمی‌کند.
ویژگی های زاغی
گاهی دو یا چند پرنده به اذیت و آزار حیوانات دیگر مثل گربه‌ها اقدام می‌کنند که این رفتار ممکن است برای فراری دادن شکارچیان و تخم دزدهای بالقوه باشد.
زاغی، تک همسر است و تا پایان عمر با جفت خود زندگی می‌کند. در صورت مرگ همسر، جفتی هم سن خود انتخاب می‌کند. آشیانه خود را معمولاً بر روی درختان بلند می‌سازد. جنس تر آن از ماده بزرگ‌تر است. زاغی تنها پرنده و یکی از معدود جانورانی است که می‌تواند تصویر خود در آینه را | تشخیص دهد.
جفت گیری در زاغی
فصل جفت‌گیری زاغی در بهار است و نمایش معاشقه آن به این شکل است که جنس نر به‌سرعت پرهای سرش را بالا و پایین می‌برد. دمش را مانند بادبزن باز و بسته می‌کند و صدایی آرام و متفاوت از صدای خود ایجاد می‌کند. با باز کردن پرهای سفید شانه‌هایش سعی می‌کند توجه پرنده ماده را به سمت خود جلب نماید.
پروازهای کوتاه و دنبال بازی نیز بخشی از معاشقه این پرنده است. بین ۵ تا ۸ تخم می‌گذارد. البته تعداد ۱۰ تخم نیز ثبت‌شده است. در فروردین روی تخم می‌خوابند و تنها یک جوجه را بزرگ می‌کنند.
پرنده سینه‌سرخ European Robin بانام علمی
سینه‌سرخ بانام‌های دیگری همچون سینه‌سرخ اوراسیایی و سینه‌سرخ اروپایی، ۱۲.۵ تا ۱۴ سانتیمتر طول دارد و به دلیل صورت و سینه قرمز نارنجی‌اش به‌راحتی تشخیص داده می‌شود.
نر و ماده هم‌شکل، پرندهای کوچک و تپل که بی گردن به نظر می‌رسد، چشم‌های سیاه و بزرگ وبال‌های کوتاه دارد. سطح پشتی قهوه‌ای زیتونی یکدست است. زیر تنه‌اش سفید مایل به خاکستری است. منقار و پاهایش تیره است. سینه‌سرخ نابالغ فاقد قرمزی سینه است اما قهوه‌ای‌تر دیده می‌شود و پر از لکه‌های قهوه‌ای و نخودی است. معمولاً در پایان تابستان پس از پر ریزی، رنگ پروبال پرنده بالغ را می‌گیرد.) اغلب در حال جست‌وخیز در نزدیکی زمین و جاهای سایه‌دار دیده می‌شود. معمولاً راست می‌نشیند آواز بسیار زیبایی دارد و معمولاً درجایی مرتفع نشسته و آواز می‌خواند. از نابالغ دم سرخ معمولی بادم قهوه‌ای پررنگ (نه بلوطی) و از نابالغ بلبل، به‌وسیله اندازه کوچک‌تر، سطح شکمی نخودی رنگ‌تر و دم قهوه‌ای پررنگ تشخیص داده می‌شود.
سینه‌سرخ صدایی ساده و آهنگین دارد و با ملودی‌های زیبا می‌خواند، شبیه تی ک tik, ونیز ته سی پ tseep شنیده می‌شود.
سینه‌سرخ در باغ‌های سایه‌دار، پرچین‌ها و جنگل‌های با پوشش زیر آشکوب به سر می‌برد. و در سوراخ‌ها، شکاف درختان و انتهای پرچین‌ها آشیانه می‌سازد.
ویژگی های سینه سرخ
این پرنده خجالتی و پرخاشگر است. و در زمستان به‌تنهایی زندگی می‌کند. و از قلمرو خود در مقابل متجاوزین دفاع می‌کند. این کار را به‌وسیله سینه‌سرخش انجام می‌دهد. یعنی پرهای سینه را به حالت ایستاده درمی‌آورد و برای نشان دادن اقتدار خود به حریف مرتب به این‌سو و آن‌سو می‌پرد. معمولاً در فصل‌های سرد روی زمین از حشرات کوچک، کرمینه ها، عنکبوت‌ها، کرم‌ها، حلزون‌ها تغذیه می‌کند و در فصل‌های گرم‌تر و مساعدتر از دانه‌ها و میوه‌های کوچک هم تغذیه می‌کند.
در فصل جفت‌گیری، پرنده نر با شکل متعادل‌تری از نمایش‌های ستیزه جویانه و تهدیدآمیز قدرت خود را به نمایش می‌گذارد و پرنده ماده را به‌سوی خود جلب می‌کند. و به این شکل جفت‌گیری می‌کند. پرنده ماده پس از جفت‌گیری لانه استکان شکلی را در نزدیک ساحل رودخانه‌ای درون بوته‌ها، درختچه‌ها، سوراخ درختان، حفره‌ها یا روی ساختمان‌ها و تاق‌ها می‌سازد آن را با پیچک می‌پوشاند. پرنده ماده ۵ تا ۷ تخم می‌گذارد و ۱۲ تا ۱۴ روز روی تخم‌ها می‌خوابد. بعد از به دنیا آمدن جوجه‌ها هر دو پرنده جوجه‌ها را تغذیه می‌کنند تا به رشد کافی برسند و لانه را ترک گویند. پرنده ماده در سال ممکن است ۲ تا ۳ بار تخم‌گذاری کند.
سینه‌سرخ از دسته پرندگانی است که زمستان‌ها از پراکندگی نسبتاً زیادی برخوردار است و نیز به تعداد نسبتاً فراوان در ایران‌زاد و ولد می‌کند.
چرخ ریسک بزرگ Blue Tit (کولکافیس) بانام علمی Cyanistes caeruleus
چرخ ریسک بزرگ در سراسر اروپا و قسمت‌های شرقی آسیا و همچنین در شمال آفریقا پراکنده است. این‌گونه، ۱۴ سانتیمتر (۶ اینچ) طول دارد. سری سیاه‌رنگ با گونه‌های سفید و نوکی کوچک دارد. پشتش خاکستری مایل به سبز با انتهای آبی است. در دو طرف بدنش پرهایی به رنگ زرد دارد. چرخ ریسک بزرگ در درخت‌زارها ساکن است. و در حفره‌های درختان و یا آشیانه‌هایی در باغات زندگی می‌کند. آشیانهٔ آنها کاسه‌ای شکل است و از مواد گیاهی ساخته می‌شود. فصل تولید چرخ ریسک مثل معمولاً از فروردین (march) آغاز می‌شود. و تا تیر (july) ادامه پیدا می‌کند. ماده ۶-۱۲ تخم می‌گذارد که سفید هستند و خال‌های تقریباً قرمز دارد. آنها از گیاهان و دانه‌ها و بی‌مهرگان تغذیه می‌کنند.
در شب آنها قادرند دمای بدن خود را در لانه کاهش دهند. این امر به آنها این امکان را می‌دهد. که از انرژی بدنشان به شکل مفید استفاده کنند. بعد از فصل تولیدمثل آنها معمولاً در حال پرواز همراه با پرندگان دیگر دیده می‌شوند. در فصل جفت‌گیری آنها بیشتر از سایر مواقع از محل زندگی خود دفاع می‌کنند.
چرخ ریسک بزرگ از آشیانهٔ خود در مقابل ورود بیگانگان یا حتی همنوعان خود و نزدیک شدن آنها به لانه و محل زندگی‌اش جلوگیری می‌کند. جنگل‌های مختلط، باغ‌ها و پرچین‌ها. در سوراخ درختان، دیوارها و آبروها و امثال آن لانه می‌سازد. از هر سوراخی برای آشیانه گزینی بهره می‌گیرد. اگر شما آشیانه‌ای به شکل جعبه روی درخت نصب کنید، برای انتخاب آن به‌عنوان آشیانه تمایل نشان می‌دهد.
چرخ ریسک سر آبی (کولکافیس؛ فیس فیسی) بانام علمی Cyanistes caeruleus
چرخ ریسک سر آبی با ۱۱ سانتیمتر؛ تنها که تارک، بال ها و دم آبی روشن دارد سطح شکمی آن زردرنگ و گونه‌هایش سفید استخط سیاه‌چشمی، خط سیاه پس گردن و خط سیاه دو گونه به‌هم‌پیوسته و دنباله خط دور گونه و چانه سیاه مایل به آبی آن ختم می‌شود. تارکش حاشیه سفید دارد و در پس گردن آن لکه سفیدی دیده می‌شود. پشتش تقریباً سبزرنگ است. پرنده نابالغ گونه‌های زرد و سطح پشتی قوه‌ای مایل به سبز دارد. رفتار این پرنده شبیه چرخ ریسک بزرگ است. چرخ ریسک سر آبی بومی ایران و از پراکندگی فراوانی برخوردار است.
این جانداران هنگام ساخت آشیانه از گیاهان معطر به‌منظور ضدعفونی کردن لانه و حفظ جان جوجه‌های خود استفاده می‌کنند.
محققان اعلام کردند این پرندگان آشیانه‌های خود را با کمک گیاهان معطری مانند نعنا و لاوندر یا نوعی سنبل می‌آرایند، تا در عین استفاده از عطر این گیاهان آشیانه خود را ضدعفونی کنند. در این صورت جوجه‌ها در محیطی پاک و استریل متولدشده و رشد خواهند کرد و درعین‌حال شانس بقای آنها افزایش خواهد یافت.
ساختار آشیانه چرخ ریسک آبی
این پرندگان در انتخاب نوع گیاهانی که در ساخت آشیانه مورداستفاده قرار می‌دهند بسیار وسواس به خرج می‌دهند. نکته‌ای که در انجام این فرایند نامشخص است. چگونگی انتقال اطلاعات مربوط به انتخاب گیاهان از پرندهای به پرنده دیگر است. بسیاری از گونه‌های اروپایی به دلایل مختلف از این شیوه برای ساخت آشیانه‌های نعنا و نوعی گیاه کاری را با دیگر اجزای آشیانه خود ترکیب می‌کند. تا جوجه‌های خود را از آلودگی مصون دارد. دانشمندان معتقدند گیاهانی که توسط این پرنده در ساخت آشیانه مورداستفاده قرار می‌گیرند. دارای خواص ضدعفونی‌کننده هستند زیرا اکثر این گیاهان از گونه‌های گیاهانی است که در طب سنتی مدیترانه‌ای به‌عنوان موادی با خواص دارویی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
محققان مرکز تحقیقات علمی فرانسه به‌منظور بررسی تأثیر این گیاهان بر زیستگاه پرنده آبی‌رنگ در ابتدا تأثیر آنها را بر روی نوعی الارو حشره که از خون جوجه‌ها تغذیه می‌کنند آزمایش کردند. پس از مشاهده بی‌اثر بودن گیاهان معطر بر لاروها دانشمندان تأثیر گیاهان به کار گرفته‌شده در ساخت آشیانه را بر روی باکتری‌هایی که در آشیانه وجود دارند مورد آزمایش قراردادند.
تاثیر گیاهان در آشیانه چرخ ریسک آبی
نتایج نهایی این بررسی‌ها نشان داد که گیاهانی مانند نعنا و کاری می‌توانند به شیوه‌ای مؤثر ساختار اجتماع باکتری‌هایی که در آشیانه پرنده وجود دارند را تغییر داده و تعداد باکتری‌هایی که جوجه‌ها در برابر آنها از آسیب‌پذیری بیشتری برخوردارند را به‌اندازه‌ای قابل‌توجه کاهش دهد.
چگونگی تأثیرگذاری این گیاهان بر روی کاهش تعداد باکتری‌ها مشخص نشده است. اما دانشمندان دریافتند که جوجه‌ها در این لانه‌های ضدعفونی شده رشد سریع‌تری داشته و در صد احتمال بقای آنها به‌اندازه چشمگیری افزایش می‌یابد بر اساس گزارش بی‌بی‌سی، درعین‌حال این رفتار و نحوه استفاده در گیاهان معطر تنها در این‌گونه از پرندگان مشاهده‌شده است و پرندگان دیگر به دلایل دیگری به‌جز حفظ جان جوجه‌های خود از گیاهان برای ساخت آشیانه استفاده می‌کنند. به همین دلیل چگونگی شکل‌گیری چنین رفتاری در پرندگان بلو تیت و درعین‌حال وسواس خاص آنها در انتخاب گیاهان معطر نیز بسیار شگفت‌انگیز بوده و نیازمند مطالعات بیشتر است.
پرنده قوی فریادکش سیبری Whooper Swan بانام علمی Cygnus Cygnus
اندازه قوی فریادکش ۱۵۰ سانتیمتر است؛ منقار سیاه باقاعده زرد لیمویی، این پرنده را از قوی گنگ متمایز می‌سازد که منقاری نارنجی باقاعده برآمده و سیاه دارد. همچنین با گرد راست و صدای شیپور مانند نیز مشخص می‌شود. شبیه قوی کوچک است و فرق آن با قوی کوچک عبارت است از اندازه خیلی بزرگ‌تر، سردراز که از نیم‌رخ تخت به نظر می‌آید، زردی بیشتر قاعده منقار که شکل مثلث و رأس آن به سمت جلو می‌باشد، و صدای مخصوص.
پرنده نابالغ قهوه‌ای کمرنگ مایل به خاکستری و روی‌هم‌رفته، خاکستری رنگ‌تر از نابالغ قوی گنگ است. منقار صورتی کمرنگ با نوک تیره دارد. رفتار و پرواز این پرنده، شبیه قوی گنگ است با این تفاوت که راحت تر راه می‌رود، شاه‌پرهای ثانوی بال را بلند نمی‌کند و هنگام پرواز یال‌هایش صدای خاصی ندارد. معمولاً به‌صورت گله‌های پرسروصدا دیده می‌شوند پرواز دسته‌جمعی آنها به‌صورت خطوط مورب و نامنظم و یا به شکل “^” است.
صدای قوی فریادکش شبیه قوی کوچک است، اما قوی‌تر و کشیده‌تر و آهنگین به‌صورت “هاهاها، Ha-Ha-Ha ” یا “کو-کو-کو، co-co-cO0 و معمولاً سه سیلابی است.
محل زندگی قوی فریاد کش
معمولاً در سواحل دریا، ماند آب‌های ساحلی، دریاچه‌ها و رودخانه‌های بزرگ به سر می‌برد. قوی فریادکش ازجمله پرندگانی است که زمستان‌ها در سواحل دریای خزر، نسبتاً فراوان است (مهاجر زمستانی) و نیز به‌صورت سرگردان در فارس و سیستان دیده‌شده است. با توجه به شکار بی‌رویه این پرنده، ضروری است که به‌طورجدی از برنامه‌ای برای حفاظت آن در نظر گرفته شود، متأسفانه برنامه خاصی در حال حاضر برای حفاظت قوی فریادکش وجود ندارد.
پرنده مارگردن (او بن) بانام علمی Anhinga anhinga
مار گردن نوعی پرنده نزدیک به انقراض است این پرنده به هنگام شنا بدنش را در زیرآب نگه می‌دارد و گردنش به شکل ماری از آب بیرون است. مار گردن از زیررده، نو مرغان، راستهٔ سقائیان، خانواده مار گردنان، جنس مار گردن‌ها است. در گویش گیلکی شرق گیلان به آن: او بن (زیرآب رونده) گویند.
پرنده الیکایی (جین جیری؛ گبر پئری؛ کفار پئری) بانام علمی troglodytes Troglodytes
۹ سانتیمتر؛ نر و ماده هم‌شکل؛ پرندهای است خیلی کوچک، خپله، پر از راه‌راه عرضی نزدیک به هم قهوه‌ای‌رنگ بادمی کوتاه و سربالا بسیار پر جنب‌وجوش است. الیکایی مانند موش در بین برگ‌ها و آشغال‌های روی زمین به دنبال خوردنی، کندوکاو می‌کند و نظیر سسک در میتن شاخ و برگ گیاهان حشرات را شکار می‌کند. پروازش مستقیم است و بال زدن سریع آن صدایی مرتعش و خاص ایجاد می‌کند. همیشه در پناهگاهی نزدیک به زمین، زیر گیاهان، سنگ‌ها و امثال آن، در باغ‌ها، بیشه‌ها و جنگل‌ها به سر می‌برد. آشیانه کروی خود را در پرچین‌ها، سوراخ تنه درخت‌ها، ساحل رودخانه‌ها و یا در ساختمان‌ها می‌سازد. الیکایی در فصل زمستان در مناطق مختص به خود از پراکندگی نسبتاً فراوانی برخوردار است.
مرغ حق (مرغ شباهنگ) بانام علمی Scops Owl
یکی از کوچک‌ترین انواع جغد، مرغ حق است، اندازه‌اش ۱۹ سانتیمتر است. این پرنده روی شاخه‌های درختان زندگی می‌کند. مرغ حق معمولاً تمام شب را بی‌حرکت و ساکت روی شاخه‌ها می‌نشیند و هرازگاهی با صدایی لرزان، سکوت شب را می‌شکند. صدای این پرنده طوری است که بعضی از مردم فکر می‌کنند «حق، حق» می‌گوید. به همین دلیل اسم آن را «مرغ حق» گذاشته‌اند.
این پرنده با دو نشانه، یعنی اندازه خیلی کوچک و داشتن گوش پر مشخص می‌شود (گر چه گوش پرهایش همیشه واضح دیده نمی‌شود) هنگامی‌که احساس خطر کند گوشپرهایش را نشان می‌دهد و در هنگام آرامش آنها را می‌خواباند، پروبال آن پر از خطوط موج‌دار و خال‌های قهوه‌ای مایل به خاکستری است، که خود را در میان درختان به طرز شگفت‌آوری استتار می‌کند.
در مقایسه با جغد کوچک؛ سری کوچک‌تر و برآمده‌تر دارد. جثه‌اش از پنده مزبور لاغرتر و در سمت دم باریک‌تر و دمش نیز درازتر است. برخلاف جثه کوچکی دارد صدای یکنواخت آن خیلی مشخص است، بیشتر هنگام شب فعالیت می‌کند، منبع غذایی مرغ‌های حق بسیار گسترده بوده و شامل انواع حشرات بزرگ، کرم خاکی، دوزیستان، خزندگان، پستانداران کوچک مثل موش و خفاش، ماهی و پرندگان کوچک می‌باشند.
ویژگی های مرغ حق
مرغ حق، قدرت شنوایی بسیار قوی دارد و همین باعث شده است که شکارچی ماهری باشد و صدای طعمه را در هر مکانی که نشسته تشخیص دهد. استتار او در میان درختان نیز به او بیشتر در این امر کمک می‌کند. پنجه‌های خمیده‌اش بسیار دقیق برای شکار طراحی‌شده است، از پنجه‌های قوی و تکامل‌یافته‌اش برای تکه‌تکه کردن طعمه بهره می‌گیرد.
مرغ حق اصولاً” پرنده منزوی و گوشه‌گیری. است. هنگام تخم‌گذاری بیشتر آنها در آشیانه روی تخم می‌خوابد و در زمان رشد جوجه‌ها پرنده نر به پرنده ماده غذا می‌رساند فصل تولیدمثل آنان از اواخر زمستان آغاز می‌شود. در این فصل مرغ‌های حق.
نر با جیغ‌های بلند، ماده‌ها را به دیدن لانهٔ خود دعوت می‌کنند و پرندهٔ ماده از میان آنها تری را برمی‌گزیند که حفرهٔ بهتری را برای لانه‌سازی انتخاب کرده باشد و غذای بیشتری در داخل لانه آماده کرده باشد. ماده‌ها در لانه‌هایی که در حفرات ساخته‌شده‌اند جوجه‌ها را بزرگ می‌کنند. این حفرات عموماً توسط سایر حیوانات ایجاد می‌شوند. مرغ حق از حیوانات تک‌همسری می‌باشد و هر دو جنس در مراقبت از جوجه‌ها همکاری می‌کنند. در طی دوره‌ای که ماده روی تخم‌ها خوابیده است، نر غذای او را تأمین می‌کند.
یک جفت در هرسال فقط یک جوجه را بزرگ می‌کنند. هر پرندهٔ ماده، حدود ۳ تا ۶ تخم می‌گذارد.
برخلاف سایر جغدها که چندصدا دارند، مرغ حق تک نوایی آواز می‌خواند. با صدایش قلمرو خود را تعیین می‌کند و به سایر مرغ‌های حق می‌گوید که این قلمرو من است. “من من من من “
مرغ حق ازجمله پراکندگی ست که درگذشته نه‌چندان دور تابستان‌ها از پراکندگی فراوانی برخوردار بوده و در حال حاضر وضعیت این پرنده از طرف سازمان محیط‌زیست اعلام‌نشده است. اما تعداد قابل‌توجه ای از آنها را می‌توان در منطقه شکارممنوع شاسکوه و اسفدن در شمال شرق استان خراسان جنوبی و استان‌های شمالی ایران یافت.!
دیدگاه درباره مرغ حق
نام های دیگر مرغ حق، شب آهنگ. مرغ شباهنگ. شب آویزه دشت ماله. بیل باقلی. ابو حکب، چوک. هو گویک. چوکک و ضوع. بایغوش. بایقوش. بیغوش. مرغ حق گو مرغ حق گوی می‌باشد در ادبیات فارسی اصطلاح “مثل مرغ حق ” کنایه از شب و روز نفرین کنان است.
درباره مرغ حق قصه‌هایی در بین عوام رایج است ازجمله آن‌که این مرغ در سوگ یا جستجوی فرزندانش است که در سراسر شب حق حق می‌گوید و درنهایت در صبحدم قطره خونی از حلقش می‌ریزد در باورهای مردم گیلان زمین نیز، این پرنده مظهر داغ و درد است و آوای “داغ مانندی که شامگاهان از او شنیده می‌شود، گواه بر آن است.
افسانه‌های سوزناکی از آن در بین گیلکان قدیم رواج داشته است. در شرق گیلان به آن “سوهت ” و “سوختمی” نیز گویند که جملگی این واژه‌ها به معنای سوز و درد و داغ می‌باشد.
آشنایی با پرنده سهره معمولی (هفت‌رنگی) بانام علمی Carduelis carduelis
سهره معمولی، زبان انگلیسی به آن «فنچ طلایی اروپایی European Goldfinch» گویند.
سهره معمولی و ۱۴ سانتیمتر طول دارد و بارنگ آمیزی زیبا دیده می‌شود و به‌واسطه رنگ قرمز روشن و سیاه‌وسفید سر، رگه‌های زرد در بال های سیاه‌رنگ و دمگاه سفید، که در پرواز به‌خوبی دیده می‌شود، شناخته می‌شود زیرگونه‌ای از این پرنده که در شرق ایران یافت می‌شود (سهره طلایی سرخاکستری)، فاقد سیاه‌وسفیدی در سر است و تنها صورتش قرمز است و بقیه روتنه و گلویش یکدست وبه رنگ نخودی خاکستری است. همچنین منقارش کمرنگ، کشیده‌تر و سنگین‌تر از سایر سهره‌های طلایی است. پرنده جوان دارای پروبال خاکستری کمرنگ و سر بدون علامت است و تنها به‌واسطه نوار بالی، دمگاه سفید و صدایش شناخته می‌شود.
ویؤگی های سهره معمولی
این پرنده در خارج از فصل تولیدمثل، در گروه‌های کوچک دیده می‌شود. این پرنده در باغ‌ها، پارک‌ها، کشتزارها، بوته‌زارها و دره‌های پوشیده از درخت تا ارتفاع ۲۲۰۰ متری به سر برده و زمستان‌ها در کشتزارها و مزارع باز، علفزارها و اراضی مخروبه دیده می‌شود و در درختان آشیانه می‌سازد. در ایران، زمستان‌ها فراوان است و به تعداد فراوان نیز تولیدمثل می‌کند. پرواز موجی ورقص مانند دارد و پرندهای اجتماعی است.
نر و ماده هم‌شکل، پرندهای است با بال های زرد و سیاه دم‌سیاه و سفید، صورت سرخ لاکی و پشت قهوه‌ای خاکی که در ناحیه دمگاه به سفیدی می‌گراید پرنده نابالغ سر و سطح پشتی نخودی مایل به خاکستری و بدنی پر از خط‌وخال قهوه‌ای دارد.
شکل ظاهری سهره معمولی
این نوع فنچ صورتی قرمزرنگ و گونه‌های سفیدی و پیشانی سیاهی دارد و دو خط سیاه از آن به دو سوی گردن می‌رود. رنگ پرهای پشت خاکستری و دو بال‌سیاه بوده و لکه‌هایی زرد بر روی آن دیده می‌شود. پرهای دم‌سیاه رنگ ولی لبه‌های آن سفید است.
بر روی سینه پرنده لکه‌های سفید دیده می‌شود. نر و ماده مشابه بوده و پرنده نر خوش‌نقش‌ونگار تر است. در پرنده‌های نابالغ بخش‌های بالایی بدن خاکستری و مختلط بوده و لکه‌های قهوه‌ای دارند و صورت به رنگ قرمز نمی‌باشد. قرنیه چشم پرنده به رنگ قهوه‌ای تیره و منقار آن سفید صورتی با لبه‌های خاکستری و رنگ پاها صورتی است و طول آن در حدود ۱۲ سانتیمتر است.
گونه ترکی آن ni ediecki در ترکیه، قبرس، خاور دور، شمال عراق تا کوه‌های زاگرس و جنوب ایران و همچنین در مصر پراکنده است و زمستان‌ها به‌سوی مناطق جنوبی تا صحرای سینا و مصر و شمال جزیره عرب مهاجرت می‌کند.
گونه ایرانی آن در استان آذربایجان و شمال ایران و جنوب دریای خزر زندگی می‌کند و در زمستان‌ها به مناطق میانه عراق و جنوب آن مهاجرت می‌کند. این پرنده در طبیعت به‌صورت گروهی زندگی می‌کند که تعداد افراد این گروه‌ها گاهی به صد پرنده بالغ می‌گردد.
این پرندگان در طی ماه‌های مه تا ژوئیه به جستجوی غذا و پناهگاه می‌باشد. یک تا دو بار در سال تخم می‌گذارد و لانه خود را در دره‌ها ویا لابه‌لای درختان کم ارتفاع و کوچک می‌گذارد و در هر بار ۴ تا ۵ تخم می‌گذارد.
این پرنده از پرندگان مهاجر به شمار می‌رود. فنچ طلایی در محدوده گسترده‌ای از اروپای غربی، بریتانیا، تا جزایر قناری و شمال آفریقا تا خاورمیانه و از ناحیه شرق تا ژاپن پراکنده است. فنچ طلایی یکی از محبوب‌ترین انواع فنچ در اروپا به شمار می‌رود و این امر به علت رنگ‌آمیزی زیبا و نغمه‌های خوش این پرنده می‌باشد.
گفتنی است این پرنده در زمستان به جلگه‌های گیلان می‌آید و به دلی رنگ‌های متنوع بدنش به آن هفت‌رنگی Haftrangey گویند.
پرنده خروس کولی (سیده؛ سیدی) بانام علمی Vanellus vanellus
خروس کولی (نام علمی: Vanellus vanellus) پرندهای است آب‌چر که در مناطق معتدل آسیای میانه زندگی می‌کند و در زمستان، به‌صورت دسته‌های چندتایی و اغلب در طول روزبه سمت سرزمین‌های جنوبی تا شمال آفریقا، ایران، پاکستان، شمال هند و بخش‌هایی از چین مهاجرت می‌کند.
خروس کولی در کشتزارها، علفزارهای شالیزارها و یا مناطقی با پوشش گیاهی کوتاه به تولیدمثل می‌پردازد. این پرنده زمین را خراشیده و ۴-۳ تخم را درون آن می‌گذارد و در صورت مواجه با مزاحمین حالتی تهاجمی به خود گرفته و با سروصدای بسیار از لانه و جوجه‌هایش دفاع می‌کند.
طول خروس کولی ۳۱-۲۸ سانتیمتر و گشودگی بال هایش ۷۲-۶۷ سانتیمتر است. بال ها حالتی گرد شده داشته و پاها در مقایسه با دیگر پرندگان این گروه بسیار کوتاه هستند.
ویژگی های ظاهری خروس کولی
پرها اغلب به رنگ سیاه‌وسفید هستند و پرهای پشتی سایه‌ای سبز دارند. همچنین پرنده دارای کاکلی بر روی سرش می‌باشد. پرندگان جوان و ماده‌ها بالهای کوچک‌تری در مقایسه با نرها دارند و نقوش روی سرشان نیز کمتر است، اما ازنظر پرهای تزئینی تفاوتی با یکدیگر ندارند.
گفتنی است، سادات علوی گیلان، چند تار موی سرشان را دراز می‌کردند و بقیه موی سر را می‌تراشیدند و بسان این پرنده کاکل‌دار، کاکل می‌گذاشتند. علت نام این پرنده در شرق گیلان به نام ” سیده “، به همین دلیل است.
اشلک بنگالی ماده (نی پشک) بانام علمی Rostratula benghalensis
پاشلک بنگالی Greater The Snipe در نیزارها و Painted شالیزارهای شمال ایران در موسم سرما (پاییز و زمستان) دیده می‌شود. ماده آن بزرگ‌تر از جنس نر می‌باشد. در گویش گیلکی به آن نی تیشک گویند.
توکای پشت بلوطی- رابشکن بانام علمی Turdus pilaris
این پرنده پرندهای است به طول ۲۲ تا ۲۷ سانتیمتر و در اروپا و آسیا زندگی می‌کند. این پرنده در ایران و موسم سرما و زمستان در نواحی جلگه‌ای و جنگل‌های کوهستانی شمال ایران، دیده می‌شود. در گویش گیلکی به آن رابشگن، رابشکن و رابوشکن گویند. نرو مادهٔ آن هم‌شکل و از توکای بزرگ، اندکی کوچک‌تر و از توکای باغی و توکای سینه‌سرخ، خیلی بزرگ‌تر است و به‌وسیله سر و دمگاه خاکستری کمرنگ و پشت بلوطی و دم تقریباً سیاه مشخص می‌شود. گلو و سینه‌اش زرد اخرایی بارگه‌های سیاه و پهلویش پر از لکه‌های سیاه است.
در فصل زمستان در جلگه‌های و مناطق جنگلی کوهستانی شمال ایران فراوان دیده می‌شود. گلو و سینه‌اش زرد اخرایی بارگه‌های سیاه و پهلویش پر از لکه‌های سیاه است.
توکای سیاه یا توکای معمولی (سیاه سرد) بانام علمی Turdus merula
این پرنده به (گویش گیلکی شرق گیلان ) سیاه سرد، پرندهای از سرده توکا و بومی اروپا، آسیا و شما آفریقا است و براثر فعالیت‌های انسانی به استرالیا و نیوزیلند هم واردشده است. در فصل زمستان در جلگه‌های و مناطق جنگلی کوهستانی شمال ایران فراوان دیده می‌شود.
چندین زیرگونه از این پرنده در محدوده زیستی گسترده آن زندگی می‌کنند، تعدادی از زیرگونه‌های آسیایی را گاه گونه‌ای مستقل در نظر می‌گیرند. با توجه به عرض جغرافیائی، توکای سیاه ممکن است مقیم، نیمه مهاجر یا کاملاً مهاجر باشد.
توکای سیاه ماده در لانه جنس نر زیرگونه اصلی این پرنده که در بیشتر مناطق اروپا زندگی می‌کند، کاملاً سیاه با حلقه چشمی و منقار نارنجی و آوازی با ملودی غنی است؛ جنس ماده و پرنده نابالغ پوشش قهوه‌ای پررنگ دارد. این پرنده در درخت‌زارها و باغ‌ها زندگی می‌کند و لان‌های شکیل با نوارهایی از گل و فنجان شکل می‌سازد. توکای سیاه همه‌چیزخوار است و از انواع مختلف حشرات، کرم‌های خاکی، توت‌ها و میوه‌ها تغذیه می‌کند. هر دو جنس در محل اصلی زندگی خود قلمرو طلبند و از نمایش‌های تهدید مشخصی بهره می‌جویند، اما در هنگام مهاجرت و نواحی زمستان گذرانی اجتماع دوست‌تر می‌شوند. جفت‌ها در طول سال، درجاهایی که هوا به‌اندازه کافی معتدل باشد، در قلمرو خود باقی می‌مانند. اشارات زیادی به این پرنده پرشمار و متمایز از دیگر پرندگان در آثار ادبی و فرهنگی دیده می‌شود. که معمولاً به آواز آن مرتبط می‌باشند.
عقاب ماهی گیر؛ عقاب دریایی (همای استخوان‌خوار؛ هما آمریکایی) بانام علمی Pandion Haliaetus
از خانواده شاهین‌هاست که عقاب دریایی نیز خوانده می‌شود. این پرنده زیبا بیشتر از آبزیان تغذیه می‌کند و در حالت بلوغ ۶۵ سانتیمتر طول دارد.
نر و ماده هم‌شکل. تنها پرندهای که در این خانواده وجود دارد، گونه عقاب ماهی گیر است و غیر از عقاب مارخور، عقاب ماهی گیر تنها عقابی است که سطح پشتی تیره و سطح شکمی سفید خالص با نوار سینه‌ای تیره دارد، سرش سفید و نسبتاً کاکلی است با نوار پهن سیاه در ناحیه چشم که به سمت عقب و کنار گردن ادامه پیدا می‌کند. بال هایش دراز و باریک و به‌طور محسوس زاویه‌دار است، سطح زیرین بال‌سفید، با لکه مچی سیاه و ردیف‌های موازی از نقشه‌های تیره‌رنگ، دمی راه‌راه دارد. عقاب ماهی گیر، در بالای آب به‌راحتی درجا بال می‌زند و به دنبال ماهی به درون آب شیرجه می‌رود (درحالی‌که اول پاها وارد آب می‌شوند (معمولاً برای استراحت روی درخت‌های خشک یا صخره‌های نزدیک آب می‌نشیند.
زیستگاه عقاب ماهی گیر همواره نزدیک به آب و اعم از دریاچه‌ها، رودخانه‌های بزرگ و یا ساحل دریا۔ آشیانه‌اش را روی درخت‌ها، صخره‌های پرتگاه‌ها، جزیره‌های کوچک دوردست، خرابه‌ها و گاهی نیز در زمین‌های شنی یا سنگلاخ می‌سازد. عقاب ماهی گیر بومی ایران بوده ولی کمیاب است و در تابستان و زمستان به‌ندرت مشاهده می‌شود تا اواخر دهه ۱۳۵۰ در سواحل دریایی خزر فراوان بود ولی در سال‌های اخیر گزارشی مبتنی بر رؤیت آن در دست نیست و یا اغلب گزارش‌ها مربوط به مشاهده این پرنده نادرست بوده‌اند.
پرنده ابیا (گبر Gabar) بانام علمی Scolopax rusticola
ابیا نام سرده‌ای از پرندگان است که بین ۷ تا ۸ گونه مشابه وزنده از پرندگانی آب‌چر را شامل می‌شود. گبر؛ کفات یا ابیاها پرندگانی هستند جنگلی و تکزی با طول ۳۴ سانتیمتر که بدن‌هایی چاق داشته و پرهای سیاه و قهوه‌ای نقش داری که قابلیت همرنگ شدن با محیط و پنهان شدن در پشت بوته‌ها را به پرنده می‌دهد آن را پوشانده است. چشم‌ها در دو طرف سر واقع‌شده‌اند و میدان دیدی ۳۶۰ درجه را به پرنده می‌دهند. منقار ابیاها بلند و باریک بوده و نوک آن در آرواره بالایی برخلاف دیگر پرندگان انعطاف‌پذیر است.
تنها دو گونه از ابیاها را می‌توان در نقاط مختلفی از جهان دید و بقیه آنها بومی جزایری همچون آمامی در جنوب ژاپن، لوزون و میندانائو در فیلیپین و جاوه، سوماترا، سولاوسی و مالوکای شمالی در اندونزی هستند. این پرندگان بیشتر مناطق مرطوب و جنگلی را برای زیستن ترجیح می‌دهند. در ایران ابیاهای مهاجر فصل زمستان را در شمال کشور و به‌ویژه در زمین‌های پست ناحیه دریای خزر می‌گذرانند. و گاهی در مناطق جنوبی‌تری همچون فارس، خوزستان و بلوچستان نیز دیده می‌شوند.
این پرندگان به هنگام غروب یا شب‌هنگام به دنبال غذا رفته و با منقارهای بلندشان زمین‌های نرم را برای یافتن بی‌مهرگان جستجو می‌کنند. آنها طول روز را به استراحت می‌پردازند و پرهای نقش دارشان آنها را از دید دیگران پنهان می‌سازد.
گفتنی است، تا چندساله پیش گیلکان با فضله‌ای که این‌گونه از پرندگان در باغات و صحراها از خود برجا می‌گذارند، با تله گذاری به شکار آنان در سطح وسیعی اقدام می‌کردند.