گنبدکاووس” از بزرگ‌ترین شهرها و مرکز شهرستان “گنبدکاووس” در استان “گلستان” می‌باشد. این شهر زیبا و پرجاذبه که درگذشته‌های دور با نام “گنبد قابوس” نیز شناخته می‌شده است. به دلیل وجود برج آجری زیبا و بلند آن‌که بلندترین برج آجری جهان نیز به‌حساب می‌آید، زبانزد می‌باشد. تجمع اقوام مختلف از یکسو و شرایط جغرافیای خاص این منطقه از سوی دیگر این شهرستان را موردتوجه گردشگران و مسافران و طبیعت دوستان قرار داده است. در این مقاله به معرفی جاذبه‌های طبیعی گنبدکاووس خواهیم پرداخت.
دریاچه مصنوعی گنبدکاووس
این دریاچه که به مساحت پنج هکتار و گنجایش ۱۲۰ هزار مترمکعب آب در سال ۸۴ و در ورودی شهر گنبدکاووس احداث شد. اکنون به دلیل ورود انواع پساب‌ها و آلاینده‌ها نیازمند تخلیه آب و لایروبی است. کدر بودن آب دریاچه، بوی نامطبوع ناشی از ورود انواع پساب‌های مناطق حاشیه به این دریاچه، این مکان تفریحی و گردشگری شهرستان گنبدکاووس را ازنظر زیست‌محیطی دچار مشکلاتی کرده است.
این دریاچه که باهدف تلطیف هوای مناطق جنوب شرقی گنبدکاووس احداث شد. اکنون خود از مشکلات زیست‌محیطی رنج می‌برد و در آرزوی زیباسازی و توجه است. دریاچه مصنوعی گنبد سال ۸۴ هم‌زمان با هفته دولت با مساحت حدود ۵ هکتار و با گنجایش ۱۲۰ هزار مترمکعب آب طراحی و به بهره‌برداری رسیده است. مساحت اسکله این دریاچه دارای ۸۵ مترمربع و اسکلت آن نیز به‌صورت بتنی است. و با توجه به موقعیت قرار گرفتن این دریاچه و جهت غالب باد به سمت شهر، این دریاچه می‌تواند در تلطیف هوا به‌ویژه در منطقه جنوب شرقی شهر نقش بسزایی داشته باشد. قرار گرفتن دریاچه در نزدیکی پارک شادی و حاشیه تفرجگاهی به مساحت ۱۳ هکتار، جاذبه‌های این مکان تفریحی را افزایش داده است..
سد گلستان گنبد کاووس
سد گلستان در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهرستان گنبدکاووس بر روی رودخانه گرگان رود قرار دارد. هدف از احداث آن توسعه اراضی ساحل راست گرگان رود با استفاده از سیستم آبیاری تحت‌فشار در سطح ۵۶۰۰ هکتار خالص اراضی، کمک به بهبود اراضی فعلی شبکه آبیاری سد وشمگیر معادل ۹۲۰۰ هکتار و کنترل و مهار سیلاب‌های مخرب سالانه می‌باشد. آب مورد مصرف شبکه توسط دو خط انتقال اصلی از محل ایستگاه پمپاژ با دبی ۹/۶ مترمکعب بر ثانیه تأمین می‌گردد.
مشخصات سد
سد از نوع خاکی همگن بوده که ارتفاع تاج سد از پی حداکثر ۲۵ متر، طول تاج سد ۱۳۵۰ متر، ضخامت در پی ۲۰۰ متر، تراز تاج سرریز ۶۶ متر از سطح دریا، حجم مخزن در تراز آستانه سرریز ۸۶ میلیون مترمکعب، حجم مخزن در تراز نرمال ۵۶ میلیون مترمکعب، حجم آب قابل تنظیم ۱۰۱ میلیون مترمکعب می‌باشد. آب رودخانه اوغابی که در پایین سدت سد به گرگان رود می‌ریزد. با احداث سد خاکی انحرافی به طول ۱۱۳ متر و ارتفاع ۲۸ متر متوسط کانال انحراف به طول ۴۵۰ متر و عرض کف ۸۰ متر و به مخزن اصلی وارد می‌گردد.
تالاب آلا گل گنبدکاووس
تالاب آلا گل در ۶۰ کیلومتری شمال گنبدکاووس و در شرق جاده آق‌قلا به اینچه‌برون واقع‌شده است. مساحت آن در زمان پرآبی به ۲۵۰۰ هکتار و عمق آن به ۵/۲ متر می‌رسد. آب این تالاب همانند تالاب‌های آجی گل و آلما گل از رودخانه مرزی اترک و زهکشی‌های طبیعی نهرهای شور به نامهای سامان و شورجه تأمین می‌شود. بعضی از نقاط پیرامونی تالاب با نی و جگن و درختچه‌های گز پوشیده شده و بستر آن را در اکثر نقاط، پوشش سبزی از جلبک به‌طور یکنواخت دربر گرفته است. هرساله در فصل مهاجرت، هزاران پرنده به این تالاب و دیگر تالاب‌های استان آمده و انواع قو، فلامینگو، اردک، پرستوی دریایی، چنگر، غاز، سلیم، کاکائی، بالکان، آبچلیک و … را می‌توان در آنجا مشاهده کرد.
تالاب آلا گل بزرگ‌ترین دریاچه استان گلستان و یک تالاب آب‌شور است. که در شهرستان گنبدکاووس، بخش داشلی برون و در کنار شهر اینچه برون واقع است. فاصله این تالاب تا شهر گنبدکاووس حدود ۷۵ کیلومترمربع است. آلا گل ۲۵ کیلومترمربع مساحت و حداکثر ۲٫۵ متر عمق دارد.این تالاب در چند کیلومتری مرز ترکمنستان و در مرکز شوره‌زار بزرگ ترکمن‌صحرا واقع‌شده و یک دریاچه آب‌شور است. به همین جهت پرورش ماهیان آب‌شور زی دریای خزر به‌ویژه ماهی سفید و کپور در این تالاب رونق زیادی دارد.
تالاب آلما گل گنبدکاووس
این تالاب در شمال استان گلستان یکی از سه تالاب بین‌المللی شهرستان گنبدکاووس است که در نزدیک مرز ایران و ترکمنستان واقع‌شده است. تالاب آلما گل که به معنی دریاچه سیب می‌باشد از مجموعه تالاب‌های بین‌المللی ایران است. که در سال ۱۹۷۵در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است. این تالاب که در فاصله حدود ۷۲کیلومتری شهر گرگان واقع‌شده است. دارای ۲۰۷هکتار مساحت بوده و از شمال به اراضی کشاورزی و از جنوب به روستای تنگلی محدود می‌شود.
دانشنامه گلستان در مورد این تالاب می‌نویسد آب‌وهوای آن مدیترانه‌ای و گرم با تابستان‌های خشک و گرم و زمستان‌های ملایم است. همچنین بارندگی سالانه آن ۲۵۰تا ۳۰۰میلی‌متر و رطوبت بین ۲۶تا صد درصد متغیر و متوسط دمای منطقه حداقل منهای پنج و حداکثر ۴۲درجه سانتی‌گراد اعلام‌شده است. در جنوب و جنوب غربی آلما گل همچنین دو تالاب دیگر به نامهای آلا گل و آجی گل واقع هستند. برای رسیدن به این تالاب‌ها باید مسیر ۸۰ کیلومتری را از شهر گنبدکاووس تا بخش مرزی داشلی برون طی کرد. در این تالاب به علت نزدیکی به مرز شکار و هرگونه تیراندازی ممنوع است. آب تالاب آلما گل به علت نزدیکی به رودخانه اترک شیرین است. تالاب آلما گل به‌شدت در معرض خطر خشک شدن قرار دارد.
آلما گل دریاچه‌ای است که غنی از مواد مغذی با تولید بالا بوده و شوری آب آن کمتر از دو تالاب دیگر این منطقه است. رودخانه مرزی اترک واقع در شمال تالاب آلما گل که ازجمله رودهای اصلی و مرزی حوضه آبریز دریای خزر می‌باشد. منبع اصلی تأمین آب این تالاب است و علاوه بر آن بارندگی‌های پاییزی و زمستانی نیز بخشی از آب آن را تأمین می‌کند. مدیریت تالاب آلما گل بر عهده سازمان حفاظت محیط‌زیست است و به دلیل تحت حفاظت بودن تیراندازی نیز در آن ممنوع می‌باشد.
آق تپه گنبدکاووس
آق تپه در حدود ۱۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان گنبدکاووس و در ۳۵۰ متری جنوب غربی روستای بزق آباد و در ۵۰۰ متری شرق محل پیوستن دو رودخانه گرگان و اوغان واقع‌شده است. پلان این تپه به شکل بیضی می‌باشد. ارتفاع تاج آق تپه از زمین‌های اطراف حدود ۱۰ متر است.
آق تپه در پاییز سال ۷۹ توسط هیئت باستان‌شناسی به سرپرستی دکتر صادق ملک شهمیرزادی مورد کاوش و حفاری علمی قرار گرفت. که درواقع نخستین هیئت باستان‌شناسی بود. که در منطقه شمال شرق شهرستان گنبدکاووس و جنوب دیوار گرگان به کاوش‌های علمی پرداخت.
وجود قطعاتی از سفال‌های نوع چشمه‌علی و زاغه و همچنین سفال‌های هزاره اول قبل از میلاد و هخامنشی در دامنه تاج تپه معرف وجود تمدن در این منطقه در ادوار مختلف تاریخ است.
آثار به‌دست‌آمده از آق تپه دلالت بر وجود دو دوره فرهنگی فلات عتیق و فلات قدیم در دشت گرگان و منطقه ترکمن‌صحرا است. همچنین آثاری متعلق به هزاره اول و دوم هخامنشی از این تپه به دست آمد. بر طبق نتایج حاصله از کاوش‌های علمی هیئت مذکور ساکنین اولیهٔ آق تپه بر روی تپه‌ای طبیعی استقرار پیداکرده بودند. و غذای آن‌ها منحصراً از محصولات گیاهی و غلات تأمین می‌شده است. کشف انواع ظروف سفالی اعم از زاغه و چشمه‌علی، پیاله، شیردان (برای حمل آب)، ابزارهای سنگی، سردوک، بقایای اسکلت انسانی و اجاق، نشانگر وجود سکونتگاه انسانی و تمدن و فرهنگ خاص در این منطقه بوده است.
تالاب آجی گل گنبدکاووس
تالاب آجی گل در شمال شهرستان گنبدکاووس و در جنوب روستای تنگلی واقع‌شده است. مساحت آن حدود ۳۶۰ هکتار است. عمق این تالاب از ۱ تا ۵ متر در نقاط مختلف متغیر است. تالاب بین‌المللی آجی گل با مساحت ۳۲۰ هکتار و حجم آب ۷/۲ میلیون مترمکعب، در حدفاصل دو تالاب آلما گل و آلا گل قرار دارد. مسیر دسترسی به این تالاب‌ها از شهر گرگان به سمت آق‌قلا و اینچه برون است. برای رسیدن به این تالاب‌ها باید مسیر ۸۰ کیلومتری را از شهر گنبدکاووس تا بخش مرزی داشلی برون طی کرد. تالاب آجی گل همچنین در شمال شوره‌زار آلا گل و در فاصله ۲ کیلومتری شرق دریاچه شور قرار دارد. و ارتفاع آن از سطح آب‌های آزاد، منفی چهار متر است.
روستای هیوه چی بالا گنبد کاووس
این روستا یکی از بکرترین روستاهای ایران محسوب می‌شود. هنوز هم خبری از شلوغی و ازدحام در این روستا نیست. مردم روستا انگار هیچ خبری از زندگی پردردسر و شلوغ شهری ندارند. هوا در روستای هیوه چی بالا به پاکی روز اولی است که زمین خلق شد. مردم این روستا بسیار مهمان‌نواز و خونگرم هستند و خانه‌های خود را برای اقامت شبانه در اختیار شما قرار می‌دهند. اگر قصد دارید تا برمگردی در ایران را تجربه کنید، این روستا برای شما بهترین گزینه خواهد بود.
