جاهای دیدنی خلخال بسیار دیدنی و خاص هستند. این منطقه به دلیل کوهستانی بودن دارای آب‌وهوای مطبوع و خنک است. زمانی که شما به روستاهای این منطقه سفر می‌کنید. روزهای بدون استرس را بدون شک سپری می‌کنید برای رفتن به این منطقه که جزوی از استان اردبیل است پیشنهاد می‌شود. مکان‌های دیدنی آن را از قبل مشخص کنید تا بتوانید بالاترین سود و خوش‌گذرانی را از سفر خود داشته باشید. در این مقاله جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی خلخال-کیوی را معرفی کرده اییم.
پل معلق پیرتقی خلخال
این پل در نزدیکی هشتجین اردبیل و در منطقه مرسوم به دربند مشکول قرارگرفته است. عبور از روی دره‌های عمیق هشتجین خلخال بر روی پلی معلق که کف چوبی آن تنها با طناب‌های ضخیم به هم متصل شده است. هیجانی وصف‌نشدنی را به بازدیدکنندگان و گردشگران هدیه می‌کند. که نمای دره و کوه‌ها از یک‌سو و لرزش‌های پل از سوی دیگر بر این هیجان می‌افزاید. این پل حدود ۷۰ متر طول، ۱ متر عرض و ۶۰ متر ارتفاع دارد.
راحت‌ترین راه رسیدن به پل پیر تقی این است. که در مسیر خلخال به سمت سه‌راه سر چم، پس از عبور شهر گیوی و سه‌راه فیروزآباد، بین تونل ۹ و ۱۰ – در کل ۱۲ تونل وجود دارد . سمت راست جاده وارد جاده خاکی کنار قهوه‌خانه شوید که حدود ۱ کیلومتر تا ورودی پل پیر تقی فاصله دارد. و تنها یک‌سوم مسیر را می‌توانید با ماشین طی کنید و بقیه مسیر را بهتر است پیاده بروید.
پل پردیس خلخال
این پل بر روی رودخانه قزل‌اوزن بر سر راه قدیمی سنجبد کاغذکنان ساخته‌شده است. تنها معبر و گذرگاه قدیمی و تاریخی بین البزرغربی (گیلان و غرب گیلان)-خلخال به‌طرف زنجان -میانه مرکز آذربایجان بوده است. این پل دارای شش ستون است. که دو ستون آن در جریان آشوب سال‌های اول حکومت پهلوی توسط قوای دولتی برای جلوگیری از تردد شاهسون به زنجان وکاغذکنان خراب گردیده است. تاکنون تاریخ بنای و نام بانی این پل معروف که در قدمت و استحکام کمترازپل قافلانکوه نیست به دست نیامده است.
بعضی از کارشناسان قدمت آن را به دوران قبل از اسلام نسبت می‌دهند. ولی به نظر می‌رسد ساخت یا تعمیر کلی آن به گذشته‌های خیلی دور می‌رسد. زیرا یکی از شعبات جاده ابریشم از طریق کاغذکنان و خلخال به اردبیل و قفقاز منتهی می‌شد. مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناسی می‌تواند بر قدمت این منطقه و پل پردیس ثاثیر بگذارد.
گورستان تاریخی شمس‌آباد خلخال
این منطقه به علت اعتقادات مذهبی و همچنین موقعیت قبرستان کاملاً توسط مردم روستای شمس‌آباد حفاظت می‌شود. در این گورستان سه مقبره بسیار قدیمی قرار دارد که روی آن‌ها به خط کوفی عباراتی نوشته‌شده است. درگذشته بر روی این مقبره‌ها مجسمه قوچی وجود داشته که به گفته اهالی؛ این مجسمه یک‌بار در سال ۱۳۸۱ به سرقت رفته است. ولی اهالی آن را از دزدان باز پس گرفته‌اند. مردم منطقه عقیده دارند که وقتی سر قوچ را در رودخانه می‌شویند باران می‌بارد. به نظر می‌رسد قدمت قبرستان بیش از هزار و سیصد سال باشد.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی کیوی
شهرستان کوثر، با مرکزیت شهر گیوی در استان اردبیل واقع‌شده است و دارای وسعت تقریبی ۱۲۴۵ کیلومترمربع می‌باشد. این شهرستان در ۴۸ درجه و ۲۹ دقیقه طول جغرافیایی در فاصله ۸۵ کیلومتری اردبیل و حدود ۳۰ کیلومتری قرار دارد. کوثر از شمال با شهرستان اردبیل، از شرق با شهرستان خلخال، از غرب و جنوب با شهرستان‌های نیر و میانه همسایه است. شهرستان کوثر یکی از شهرستان‌های استان اردبیل ایران است. در ادامه جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی کیوی را معرفی خواهیم کرد.
آبگرم کیوی
آبگرم گیوی در حدود ۵ کیلومتری شهر گیوی و در کنار جاده اردبیل – خلخال در بالای کوه قرار دارد. این آبگرم در ارتفاع ۱۷۲۰ متری از سطح دریا واقع‌شده و میزان آبدهی آن ۲ لیتر در ثانیه و دمای آب ۵۲ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. آبگرم گیوی برای معالجه امراض پوستی و مفصلی مثل رماتیسم و درد مفاصل مفید است و از تأسیسات مناسبی برای پذیرایی از گردشگران برخوردار است. به نظر می‌رسد آبگرم گیوی از برخورد در رشته‌های آهکی و توده آذرین به وجود آمده باشد. که برای بیماری‌های اعصاب، متابولیکی، پوستی و گوارشی مفید است.
این آب گرم یکی از زیباترین مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی در سرزمین گیوی به شمار می‌رود. و همه‌ساله در فصول مختلف مسافران زیادی از شهرهای دور و نزدیک و گردشگران خارجی را به خود جلب می‌کند. این آب گرم در مسیر جاده خلخال به اردبیل قرار دارد. و با توجه به این‌که رودخانه زیبای گیوی چای و باغهای دو طرف رودخانه نیز در مسیر این جاده و در پایین‌دست آب گرم قرار دارند. باعث به وجود آمدن مجموعه زیبا و طبیعی گردشگری در این منطقه شده که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
دلیکی داش (سنگ سوراخ) کیوی
این سنگ ازنظر موقعیت جغرافیایی در شمال شرقی شهر در قسمت پایین جاده گیوی به خلخال در میان باغات (دربند) شهر واقع‌شده است. در این محل در آخرین چهارشنبه‌سوری دخترانی که عروسی نکرده‌اند. وزنانی که صاحب فرزند نمی‌شوند جمع می‌شوند و نیّت می‌کنند و از این سوراخ عبور می‌کنند و اگر به آرزوهای خود رسیدند. سال بعد در همان محل وهمان زمان (آخرین چهارشنبه‌سوری) به رقص و شادی می‌پردازند و شیرینی می‌دهند. از سوراخ این سنگ باغداران آب موردنیاز خود را جهت آبیاری باغات خود عبور می‌دهند.
پل فیروزآباد کیوی
این پل تاریخی که در فیروزآباد در استان اردبیل واقع‌شده و به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران در اولین همایش ثبت ملی آثار معماری صنعتی کشور در بندر ماهشهر استان خوزستان در دی‌ماه ۱۳۹۹ به‌عنوان اولین اثر معماری صنعتی استان اردبیل در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. پل فیروزآباد بر روی رودخانه گیوی چای و سنگورچای در بخش فیروز شهرستان کوثر در استان اردبیل واقع‌شده و با یک دهنه و با مصالح سیمان، بتن و سنگ با کنوهای متعدد بر روی صخره طبیعی احداث‌شده است.
این پل به‌وسیله آلمان‌ها و به دستور رضاشاه در جریان جنگ جهانی دوم ساخته‌شده است. این پل دارای دهانه قوس بیضی‌شکل و به شکل خوابیده می‌باشد که با طاق زده‌هایی در دو سمت پل پوشش داده‌شده‌اند. این طاق‌ها که روی قوس اصلی قرار دارند دارای عرض دهانه‌های مساوی هستند ولی ارتفاع آن‌ها فرق دارد. طول پل حدوداً ۲۰ متر، ارتفاع آن ۱۵ متر و عرض آن به ۵ متر می‌رسد. ساخت این پل ۴ سال به طول انجامیده است.
داش حمامی گیوی
حمام سنگی و یا داش حمامی در شرق شهر گیوی میان باغات و کنار رودخانه گیوی و در جنوب اردبیل و به فاصله ۳۰۰ متری از انتهای حوزه خدماتی شهرداری گیوی واقع‌شده است. این حمام در دامنه کوه به‌صورت غاری تعبیه‌شده است. فضای استحمام در این محوطه از طریق کندن سنگ‌ها فراهم‌شده و تمام فضای آن پوشیده از سنگ طبیعی می‌باشد.
این حمام یک اتاقک مربع شکل با ابعاد حدود ۵ متر است که در دل کوهی سنگی کنده‌شده است و یک در ورودی دارد. آب این حمام از سه‌نقطه تأمین می‌شود که درجه حرارت‌های هرکدام با دیگری فرق می‌کند. در دو گوشه شمال شرقی و شمال غربی حمام حوضچه‌های کوچکی با ابعاد حدود نیم در نیـم متر ایجادشده که آب تراوش شده از دل دیواره سنگی ابتدا در این حوضچه‌ها جمع شده و سپس وارد حوض مرکزی می‌شود.
ویژگی های داخل حمام
درون حمام دو چشمه وجود دارد یکی آب گرم و دیگری آب سرد. آب دو چشمه در حوضچه سنگی جمع می‌شود و تبدیل به آبی با درجه حرارت ملایم و مطبوع برای شستن بدن می‌شود. گرم‌ترین آب چشمه حمام بیشتر از ۲۰ درجهٔ سانتی‌گراد دما ندارد. و در این فضا آثار تصنعی به چشم دیده نمی‌شود. و به‌جز درب فلزی ورودی آن درون آن اعم از حوضچه‌ها و آبریز طبیعی است. مردم شهر گیوی هنوز هم از این حمام استفاده می‌نمایند. آن‌ها عقیده دارند آب حمام اثر خاصی بر آن‌ها دارد و بعد از استحمام به‌شدت گرسنه می‌شوند.
درون حمام سکوهایی برای نشستن درون سنگ کنده‌شده است و به دلیل چشمه آب گرم درون فضا مملو از بخار است. استحمام با آب آن به‌قدری پوست و موی انسان را نرم و لطیف می‌کند. که با هیچ فرآورده بهداشتی امروزی قابل‌مقایسه نیست و استحمام با آن به‌صورت رایگان می‌باشد. لازم به ذکر است که این حمام تنها حمامی در جهان می‌باشد که برای شستشوی مو و … در این حمام نیازی به مواد شوینده‌ای همچون صابون و شامپو نیست. چرا که خاصیت درمانی و بهداشتی آب این حمام مطلب مذکور را ثابت کرده است.
تاریخچه حمام
به‌درستی مشخص نیست این حمام چگونه ساخته‌شده است. می‌توان آن را با دخمه‌های سنگی بسیاری که در منطقه آذربایجان قرار دارند مقایسه کرد که اکثراً مربوط به دوره اورارتویی هستند. برای تعیین دوره تاریخی این حمام نیاز به کار کارشناسی ویژه‌ای است که تاکنون انجام‌نشده است. ولی شاید این حمام قدیمی‌ترین حمام دنیا باشد که هنوز هم از آن استفاده می‌شود و آب گرم دارد. ازجمله خاصیت منحصربه‌فرد آب این حمام تاریخی که هم می‌توان با آن استحمام کرد. و هم از آن آب نوشید؛ این است که برای رفع سنگ کلیه مفید می‌باشد. برخی از اهالی شهر آب ولرم آن را به خانه خود برده و نوشیدنی‌هایی همچون چای را درست می‌کنند. که این آب طعم خاصی به چای می‌بخشد.
حمام سنگی گیوی علاوه بر استفاده شهروندان، جاذبه‌ای گردشگری برای این شهرستان محسوب می‌شود. این مجموعه هم‌اکنون به‌صورت سنتی مورداستفاده اهالی قرارگرفته و پذیرای مسافران و گردشگران است. داش حمامی بنایی منحصربه‌فرد است که در مکانی با مناظر طبیعی زیبا و شگفت‌انگیز واقع‌شده است. این محل در تعطیلات به‌ویژه در ایام نوروز یکی از قطب های جذب گردشگر در شهرستان گیوی می‌باشد.
کورپی قولاغیگیوی
این پل قدیمی‌ترین پلی است که بر روی رودخانه کیوی چایی بسته شده است. این پل در سال ۱۳۵۹ توسط حق‌بین و با کمک اهالی شهر تجدید بنا شد. و در قسمت جنوبی شهر و در میان باغها قرار گرفته است.
تزه کورپی (پل جدید)گیوی
ساخت این پل در سال ۱۳۷۷ توسط شرکت نصر جهاد شروع شد. و در سال ۲/۳/۱۳۷۸ بعد از اتمام آسفالت‌ریزی و در هفته دولت ۱۳۷۸ افتتاح شد. از نظر موقعیت جغرافیایی در شرق و شمال شرق میان باغها واقع شده و در عمران آبادی باغهای کیوی نقش بسیار مهمی دارد. کلنگ این پل در زمان فرمانداری حسین کاپیتان به زمین زده شد. این پل کیوی را به قومنی گل و به روستاهای آق بلاغ و لمعه دشت و شهرستان خلخال وصل می‌کند.
آسیاب‌های آبی کیوی
از آب رودخانه کیوی چایی علاوه بر استفاده در آبیاری مزارع و باغات، در قدیم برای به کار انداختن آسیاب‌های آبی نیز استفاده می‌شده است. کیوی به خاطر داشتن آسیاب‌های آبی متعدد در منطقه خلخال و اردبیل ممتاز بوده است. آسیاب‌های آبی شهر کیوی در قدیم عبارت‌اند از: – عباس قوشا دگیرمانی – اورغوّری پیرجان دگیر مانی – کرم دگیرمانی – ایوب دگیرمانی – شاه دگیر مانی – مَشَد دگیر مانی – زنبورک دگیر مانی – آسیاب مشهدی ابوالفضل بشارتی – آسیاب مشهدی حیدر صادقی این آسیاب‌ها، گندم‌های اهالی شهر و روستاهای اطراف را آرد می‌کردند. باوجود چنین آسیاب‌هایی می‌توان تخمین زد که آب رودخانه گیوی چایی چقدر بوده است.