گردشگری مذهبی، یکی از رایج‌ترین اشکال در سراسر جهان است که سابقه آن به قرون و اعصار گذشته مرتبط می‌گردد و به‌طورکلی شامل سفرها و بازدیدهایی می‌شود که اصلی‌ترین هدف از آن‌ها تجربه‌ای مذهبی است. جاذبه‌های مذهبی، زیارتگاه‌ها و اماکن مقدس هرساله تعداد زیادی از گردشگران را به‌سوی خود جذب می‌کنند، تأسیسات اقامتی و پذیرایی این نوع از گردشگری مانند مسافرخانه‌ها و زائرسراها با توجه به بافت اجتماعی-فرهنگی و عقیدتی گردشگران و جامعه میزبان دارای ویژگی‌های خاص خود است که در هر منطقه‌ای از تنوع بسیار بالایی برخوردار می‌باشد و نکته قابل‌توجه در این زمینه این است که گردشگری مذهبی تنها شکل از اشکال گردشگری می‌باشد که بر موانع آب و هوایی غلبه می‌نماید. در این مقاله می‌خواهیم برخی جاذبه‌های مذهبی ورزقان-هشترود و عجب‌شیر را به شما عزیزان معرفی کنیم.
گنبد الله الله ورزقان
گنبد الله الله در قبرستان قدیمی روستای کبود گنبد بخش خاروانا واقع‌شده است. پلان مقبره دایره و قطر آن ۷۵/۴ متر می‌باشد. بنا دارای دوطبقه شامل سردابه و طبقه اول بوده است. گنبدهای طبقه فوقانی ریخته است. ازاره بنا سنگی و ساقه بنا با آجر چهارگوش قرمز بناشده که کلمات الله با آجر کاشی فیروزه‌ای تزئین شده است. کتیبه‌ها و اسلیمی‌های حاشیه درب‌های چهار طرف طبقه اول با کاشی معرق می‌باشد. تاریخ بنای برج را با توجه به رج‌های آجری با تزئینات اسماء الله در آذربایجان می‌توان به اواخر دوره ایلخانان مغول تا صفویه نسبت داد.
خصوصیات بارز و عوامل تزئین شده بنا برج مقبره است. تاریخ و کتیبه‌ای روی آن باقی نمانده است. ترکیب آجر کاشی فیروزه‌ای در متن ساقه بنا که سبب شده است به کبود گنبد شهرت پیدا کند، زیبایی خاصی به آن بخشیده است. متن کلمات روی بدنه الله و محمد می‌باشد.
مسجد جامع خاروانا (ورزقان)
این مسجد در مرکز بخش خاروانا در ۷۰ کیلومتری شهر ورزقان استان آذربایجان شرقی واقع‌شده است. این مسجد به سده‌های ۶ و ۷ هجری قمری می‌رسد. و زیبا دارای دو گنبد و شبستان می‌باشد. داخل گنبدها رنگ‌آمیزی شده است. اما بیرون گنبدها توسط افرادی با ایزوگام پوشانیده شده است. که قدمت این مسجد را مخدوش کرده است. در این مسجد سه کتیبه وجود دارد که یکی از آن‌ها نشان می‌دهد که قدمت مسجد به دوره ایلخانی برمی‌گردد. این مسجد در دوره ناصرالدین‌شاه مرمت‌شده است.
به دلیل شیب خاروانا در ضلع شرقی بیرون مسجد حوضچه و فواره آب تعبیه‌شده بود. این مسجد در جنگ ایران و روس در دوره فتحعلی شاه قاجار که به مدت سی‌ویک روز در اراضی خاروانا طول کشید، تخریب گردید. در حال حاضر آثار و بقایای حوض و فواره و سیستم لوله‌کشی مشهود است.
مسجد جامع هشترود
مسجد جامع هشترود با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، در سال ۱۲۵۹ توسط اسکندر خان ابن مرحمت و محمدصادق خان حسین قلی خان بناشده است و بانام مسجد عالی جاه نیز شهرت دارد. بنای مسجد شامل ایوان در جنوب، ورودی و کفش کن در سمت شرق و شبستان می‌شود. از نکات جالب پیرامون ساخت مسجد، استفاده از زرده تخم‌مرغ به‌جای ملاط به‌منظور استحکام بیشتر بنا است. با ۶۰۰ مترمربع وسعت، این مسجد مستطیلی شکل دارای شبستانی با ۶ ستون‌پایه سنگی و سرستون‌های مقرنس‌کاری‌شده و قطاربندی‌شده با نقش و نگار برجسته است. با توجه به ارزش تاریخی، مسجد جامع هشترود در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد جامع شیرلو عجب‌شیر
این مسجد و روستاهای گوراوان و شیشوان ازجمله مساجد چوبی شهرستان عجب‌شیر هستند. که سقف چوبی آن‌ها به کنده‌کاری و رنگ‌آمیزی‌های طبیعی و گیاهی زیبایی مزین شده است.
این اثر در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۴۸ با شماره ثبت ۸۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است. وجه‌تسمیه مسجد جامع شیر لو به دلیل رنگ‌آمیزی آن است. شیر در زبان محلی به معنی سفید می‌باشد.این مسجد عجب‌شیر یکی از مساجد باشکوه و زیبای ستون‌دار چوبی آذربایجان به شمار می‌رود، شهرت آن به‌واسطه وجود ستون‌های چوبی، سرستون‌های مقرنس و سقف چوبی منقوش آن است.
مسجد شیرلو شهرستان عجب‌شیر نمودی از تلفیق زیبای هنر و مذهب است. این مسجد تاریخی و زیبا دارای شبستانی بوده که ازلحاظ زیبایی با مسجد جامع میدان بناب قابل‌مقایسه است. شبستان آن به ابعاد ۲۰*۱۵ متر است.
امامزاده سید ابوالقاسم (ع) عجب‌شیر
این بقعه در فاصله ۲ کیلومتری شمال شهرستان عجب‌شیر و نزدیک قبرستان این شهر واقع‌شده است. این شهرستان یکی از مهم‌ترین شهرهای استان آذربایجان شرقی می‌باشد که در جنوب غربی استان واقع‌شده است.
فاصله‌اش از مرکز استان ۹۰ کیلومتر است. و به علت قرار گرفتن در ۸ کیلومتری کرانه جنوب شرقی دریاچه ارومیه و مسیر محور ارتباطی آذربایجان شرقی به استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و غرب کشور همچنین واقع‌شدن در مسیر راه آهن استانبول – تبریز – تهران و با دسترسی به امکانات و تسهیلات بنادر رحمانلو، دانالو و قبادلو و ارتباط با کرانه غربی دریاچه اورمیه از طریق این بنادر از یک موقعیت ممتاز جغرافیایی در سطح استان و کشور برخوردار شده است. عجب شیر با مساحتی در حدود ۱۹۲۸ کیلومتر مربع و با اختصاص ۱۱/۴ درصد از وسعت استان از غرب به دریاچه ارومیه، از شمال به آذرشهر، از شرق به مراغه، از شمال شرق به اسکو و از جنوب به بناب محدودشده است.