اردبیل یکی از استان‌های ایران است که در شمال غربی این کشور واقع‌شده است. از ویژگی‌های این استان آب‌وهوای مطبوع و خنک این منطقه در فصول بهار و تابستان می‌باشد. بیشتر ساکنین اردبیل آذری می باشند. که به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می‌کنند. در این مقاله جاذبه‌های گردشگری اردبیل را معرفی خواهیم کرد.
وکیل حامامی حمام تاریخی اردبیل
حمام وکیل به دلیل قدمت، ویژگی‌های معماری، تاریخی و حتی اجتماعی ازجمله آثار قابل‌توجهی است . اتاریخ ساخت حمام وکیل اردبیل به درستی مشخص نیست. اما پیشینه این اثر بنا به تأکید سید جمال ترابی طباطبایی در جلد دوم کتاب «آثار باستانی آذربایجان» به دوره صفویه برمی‌گردد، در آینده نه چندان دور این حمام بازسازی و به مکان دیگری تغییر پیدا خواهد کرد.
جاذبه‌های طبیعی اردبیل
دریاچه شورابیل اردبیل
این دریاچه طبیعی وسعتی به‌اندازه ۱۸۰ هکتار دارد. و امکانات تفریحی زیادی دارد که می‌توانید در کنار خانواده از آن لذت ببرید. از جمله تفریحات دریاچه شورابیل اردبیل عبارت اند از: زیپ لاین، کارتینگ و همین‌طور قایق‌رانی . قدمت این دریاچه به اندازه پیدایش انسان ها می باشد. یعنی بررسی‌های انجام‌شده توسط زمین شناسان نشان می‌دهد که ۲ و نیم میلیون سال پیش این دریاچه ایجادشده است علت شور بودن این آب به دلیل سنگ‌های نمکی است که در زیرزمین بوده‌اند. ازآنجاکه علت شکل‌گیری این دریاچه طبیعی است، پس در داخل و گل لای کف دریاچه مواد معدنی وجود دارد. عده‌ای از مردم برای مشکلات پوستی خود از این گل‌ها استفاده می‌کرده‌اند.
سبلان اردبیل
رشته‌کوه سبلان اردبیل، از کوههای مرتفع ایران است که در شمال غرب این کشور و در استان اردبیل قرار دارد. سبلان سومین قله بلند ایران پس از دماوند به ارتفاع ۵۶۷۱ متر و علم‌کوه ارتفاع ۴۸۵۰ متر، یک کوه آتش‌فشانی غیرفعال است . همچنین کوه سبلان در مرحله فومرولی قرار داردو ارتفاع قله این کوه ۴۸۱۱ متر است و در بالای قله آن دریاچه کوچکی قرار دارد. سبلان به خاطر آبگرم‌های طبیعی دامنه کوه، طبیعت تابستانی زیبا و پیست اسکی آلوارس موردتوجه گردشگران بیشماری است.
منطقه گردشگری ازنو (ازناو) خلخال
این منطقه در جنوب شهر خلخال و در فاصله پنج کیلومتری از آن قرار دارد. و شامل کوه ازناو، چشمه ازناو با آبی بسیار گوارا و باغ‌های زیبا و مفرح است که همواره پذیرای میهمانان و گردشگران عزیز است بلندترین نقطه این منطقه قله زیبای ازناو است. که ارتفاعی حدود ۲۳۵۰ متر از سطح دریا دارد که از پای این قله و در شمال شرقی آن چشمه آبی گوارا و خنک با دبی بسیار بالا خارج می‌شود. که به چشمه ازناو شهرت دارد همچنین بدلیل آبدهی قابل توجه همیشه در طول سال آب دارد. باغ‌های بسیار زیبا و مفرح در امتداد رودخانه به وجود آمده از این چشمه به وجود آمده که زیبایی این منطقه را چندین برابر می‌کند.
جاده اسالم به خلخال
زیباترین جاده شمال کشور جاده اسالم به خلخال می باشد که از همین حیث بسیار مورد توجه گردشگران است. این جاده زیبا و معروف در استان گیلان قرار دارد و از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری این استان به‌حساب می‌آید. جنگل، دشت، آبشار، دریاچه و ارتفاعات سرسبز همگی را می‌توانید در دو طرف این جاده تماشایی پیدا کنید. این جاده از استان گیلان تا خلخال و جنوب اردبیل کشیده شده است. طبیعت بکر و دیدنی آن به همراه هوای سالم و دلپذیر شمارا به وجد می‌آورد.
نوئور دریاچه (نئور) اردبیل
این دریاچه بصورت دو تکه در استان گیلان و اردبیل قرار دارد. که در نزدیکی جاده اسالم به خلخال ، یعنی درست در مرز گیلان و اردبیل. احتمالاً خودتان می‌توانید حدس بزنید که موقعیت جغرافیایی دریاچه باعث به وجود آمدن چه زیبایی‌هایی شده است. منطقه‌ای پر از دشت‌های وسیع که با گل‌های رنگارنگ در بهار پوشیده می‌شود. نکته جالب این است که دریاچه نئور در فصل بهار و در زمان آب شدن برف‌ها یکدست و بسیار تماشایی می‌شود و وسعت آن خیره کننده است.
حیران گردنه اردبیل
این گردنه که آب و هوای آن ییلاقی است از آستارا تا اردبیل کشیده شده است. و می‌توانید شاهد هوایی کوهستانی باشید. علت معروفیت این ناحیه به خاطر این است که یک جنگل و دره در این گردنه قرار است. جنگل‌ها درواقع در کشور آذربایجان واقع هستند. همین‌طور باید گفت که گردنه یک منطقه حفاظت‌شده هم به شمار می‌رود.
جنگل فندقلو و دشت گل‌های بابونه اردبیل
این جنگل میلیونها سال قدمت دارد. و در امتداد جنگل‌های هیرکانی واقع‌شده است. همچنین راه در رفتن از زیر درختانی که میلیونها سال از عمرشان میگذرد بسیار جذاب است.و بر هیجان سفر می‌افزاید دشت بابونه فندقلو محلی وسیع و زیباست که بارویش گل‌های بابونه یکدست سفید شده است.وبسیار خودنمایی می کند.. هرسال بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی برای بازدید از جشنواره گل‌های بابونه راهی جنگل فندقلو میشوند. دشت بابونه برای گیاه‌شناسان از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا در این دشت گیاه نادری به نام چلچرا نیز در دشت می‌روید که به توسعه گردشگری و جذب توریست کمک‌های قابل‌توجهی کرده است.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی سرعین
سرعین یکی از شهرهای گردشگری استان اردبیل است. شهرت سرعین بیشتر بدلیل وجود آبهای گرم موجود در آن می باشد. و یکی از مناطق گردشگری، تفریحی در استان اردبیل است. جلوه‌های خارق‌العاده طبیعت را می‌توان در این شهر به‌وضوح دید. در ادامه به معرفی جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی سرعین خواهیم پرداخت.
مجتمع آبدرمانی سبلان سرعین
مجتمع آبدرمانی سبلان سرعین با فضاهایی مجزا مخصوص بانوان و آقایان بزرگ‌ترین مرکز آبدرمانی خاورمیانه به شمار می‌رود. این مجتمع در سال ۱۳۷۵ مورد بهره‌برداری قرار گرفت و شامل دوطبقه با ورودی‌های مجزا است امکانات عمومی مجتمع آبدرمانی سبلان شامل فضای سبز، پارکینگ و فروشگاه‌های لوازم بهداشتی و آرایشی است. از امکانات قسمت بانوان آن می‌توان به دو استخر با آب در حال چرخش و آب راکد، ۵ واحد جکوزی، ۳۵ وان انفرادی، ۲ اتاق سونا خشک، یک اتاق سونا بخار و همچنین دوش های انفرادی، نمازخانه، سالن انتظار ۲۰۰ نفری و قسمت مدیریت آن اشاره کرد.
مرکز آبدرمانی دره لرسویی
این مجتمع آبدرمانی امروزه بیشتر با تونل رلان فوق‌العاده‌اش موردتوجه مسافران این شهرستان توریستی در استان اردبیل قرار می‌گیرد مجتمع‌های آبدرمانی سرعین در ایران حرف اول را می‌زنند و برخی از آن‌ها امکانات بین‌المللی برای پذیرایی از شما تعبیه کرده‌اند، این مجموعه آبدرمانی که در خیابان شریعتی واقع‌شده برای درمان امراضی همچون دیسک کمر، رماتیسم، بیماری‌های پوستی و اعصاب بسیار مناسب است.
پیست اسکی آلوارس سرعین
این پیست اسکی برگترین پیست ایران می باشد. که در روستای آلوارس و در سی کیلومتری سرعین واقع‌شده است. پیست اسکی آلوارس به بالابر و تله سیژ مجهز می‌باشد. پیست اسکی آلوارس یک تفریح بسیار مفرح و جذاب را برای شما رقم خواهد زد. به‌خصوص پیشنهاد می‌شود که در فصل گرما به این پیست اسکی مراجعه کنید.
آبگرم ساری سو سرعین
یکی دیگر از چشمه‌های آبگرم سنتی و قدیمی که در نزدیکی میدان گاومیش گلی معروف واقع‌شده آبگرم ساری سو است. از مزیت‌های آن می‌توان به فاصلهٔ اندک به مرکز سرعین اشاره نمود. این مجموعه از یک استخر به ابعاد ۴۲ متر تشکیل‌شده و دمای آب آن ۴۵ درجه سانتی‌گراد با سرعت ۶ لیتر در ثانیه که از دل زمین می‌جوشد. آبگرم ساری سو نیز از خاصیت درمانی برخوردار و برای امراض روماتیسمی، گرفتگی مفاصل مفید و دارای مواد معدنی چون پتاسیم، بیکربنات، سدیم و آنیون‌های سولفات می‌باشد. امکانات مجموعه شامل استخر آبگرم و چندین دوش متصل به چشمه و رختکن است.
آبدرمانی ایرانیان سرعین
یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های آبگرم در شهر سرعین آبگرم ایرانیان که دارای خواص درمانی برای دردهای مفاصل، بیماری‌های پوستی و تسکین اعصاب و روان است. این مجموعه دارای امکانات استخر آبگرم، استخر آبدرمانی معمولی و vip، استخر کودک، جکوزی گروهی، سونای خشک، بخار و سرسره آبی در دو قسمت مجزا برای بانوان و آقایان به‌صورت هم‌زمان است.
آبگرم بش باجیلار سرعین
این چشمه آب گرم تقریبا قدیمی است و با مرکز شهر سرعین ۲۰۰ متر فاصله دارد. . و از شهرت خاصی در بین بومیان برخوردار می باشد. آبگرم این مجموعه دارای ظاهری کدر و همچون سایر آبهای گرم خاصیت درمانی دارد. بسیاری کیلومترها مسیر را می‌پیمایند تا برای درمان اسپاسم عضلانی، گرفتگی عروق و بیماری‌های مفصلی وزنان به آبگرم باجیلار مراجعه نمایند. دمای این آبگرم به ۳۵ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و برخی از کسانی که تجربه آبتنی در میان آبگرم باجیلار رادارند، معتقدند یکی از طبیعی‌ترین مجموعه‌های آبگرم سرعین است.
روستای آلوارس سرعین
آلوارس یا الوارس یکی از زیباترین روستاهای بخش مرکزی دهستان آب گرم شهرستان سرعین در استان اردبیل است که در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر اردبیل (مرکز استان) و ۱۳ کیلومتری سرعین واقع‌شده است. آب و هوای این روستا در مقایسه با شهر سرعین سرد تر است پس هوای خودتان را داشته باشید چرا که این روستا در دامنه کوه سبلان قرار گرفته و سرد شدن هوا در این محدوده طبیعی به نظر می آید. اگر به این روستا سر زدید، سعی کنید دیدن چشمه معروف آلوارس یعنی چشمه مین بلاغ را از دست ندهید. روستای آلوارس دارای درختان بسیاری از جنس بید و سرو بوده به‌طوری‌که مردم روستا به نجاری و فروش الوار به مناطق اطراف اشتغال داشته و به همین دلیل به این روستا الوارستان می‌گفتند که بعدها به آلوارس تغییریافته است.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی مشکین‌شهر
شهرستان مشگین شهر با وسعت حدود ۳۸۲۵ کیلومتر مربع دومین شهر بعد از مرکز استان است که در ۴۷ درجه و یک دقیقه و ۷ ثانیه طول شرقی و ۳۸ درجه و ۳۳ دقیقه و ۳۴ ثانیه عرض شمالی واقع شده است. آب‌وهوای این شهرستان معتدل کوهستانی است. کوه سبلان در ۲۵ کیلومتری این شهر واقع‌شده است. شواهد و قرائن به‌دست‌آمده از منطقه باستانی شهریری ، حکایت از تمدنی با قدمت شش هزار سال قبل از میلاد در منطقه مشکین‌شهر دارد. این شهرستان که روزگاری قدیم به اسم آران نامیده می‌شده است با قدمت تاریخی بسیار زیادی که دارد مانند گنجینه‌ای است که آثار تاریخی و فرهنگی بسیار کهن را در دل خود نهفته دارد و از زمانهای قبل از میلاد مسیح در این منطقه اجتماعات کوچکی در قسمتهای پست دره‌ها مستقر گردیده بودند. در ادامه به معرفی جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی مشکین‌شهر خواهیم پرداخت.
پل معلق مشکین‌شهر
این پل معلق با ارتفاعی حدود ۸۰ متر بر بالای رودخانه خیاوچایی و بر بلندای پارک جنگلی مشکین‌شهر ساخته‌شده که دو متر عرض و ۳۶۵ متر طول دارد. پل معلق مشکین‌شهر اردبیل توسط مهندسان ایرانی و بادانش بومی طراحی و در زمینی به مساحت ۱۳۰ هکتار توسط شرکت مکان شهر ابرا، اجرا و در بهار سال ۱۳۹۴ افتتاح شد طراحی و ساخت این پل با الهام از پل کاپیلانوی ونکوور کانادا و توسط مهندس گنجعلی بیگ انجام شد. . این پل ۲ متر عرض و ۳۶۵ متر طول دارد. برای این که بتوانید بر روی این پل هیجان انگیز راه بروید باید در ابتدا به مجموعه گردشگری مشگین شهر بروید و با تهیه بلیط وارد پل معلق مشگین شهر شوید..
بقعه شیخ حیدر مشکین‌شهر
بقعه شیخ حیدر به پدرشاه اول حکومت صفویه، اسماعیل اول منتسب شده است. این بقعه را به قرن هفتم هجری نسبت داده‌اند و گفته‌شده کاشی‌کاری‌های آن را صفوی‌ها انجام داده‌اند. بقعه شیخ حیدر در باغ سبز و با صفایی که قبرستان قدیمی مشکین شهر بوده و در مرکز شهر قرار دارد، واقع شده است.نمای خارجی این بنا به صورت برج بلندی به ارتفاع تقریبی ۱۸ متر و به قطر ۵/۱۰ متر به صورت استوانه‌ای است
آبگرم قینرجه مشکین‌شهر
یکی از چشمه‌های مشکین‌شهر، آبگرم قینرجه است این آبگرم در فاصله ۲۲ کیلومتری جنوب غربی مشکین‌شهر قرار دارد و با دارا بودن منظره‌ای کوهستانی و مسحورکننده هرساله گردشگران زیادی را از سراسر ایران به‌سوی خود جذب می‌کند. نام این چشمه از روستایی به همین نام گرفته شده است. آب چشمه قینرجه دارای خواص درمانی می باشدکه ازجمله گوگرد در آن بسیار زیاد است. همین مسئله آن را به مکانی برای درمان روماتیسم‌های مزمن مفصلی، بیماری‌های تنفسی، لنفاتیسم و راشیتیسم تبدیل کرده است.
کهنه قلعه مشکین‌شهر
این قلعه در ورودی مشکین‌شهر (خیاو) در ارتفاع ۵۰ متری خیاوچای قرارگرفته و از ۳ طرف با شیب تند به خیاوچای منتهی می‌شود. قله سبلان در قسمت جنوبی قلعه خودنمایی می‌کند. کهنه قلعه مشکین شهر از آثار دوره ساسانی است و از استحکام خاصی برخوردار بوده و در جنگ‌ها و تهاجم دشمنان به‌عنوان پناهگاه از آن نگهداری و استفاده می‌شده است در ضلع شمالی قلعه در داخل خیاوچای (باغ نوروز) سنگ نبشته ای موجود است که بر روی آن تاریخ ۳۴۷ م. نقش بسته است. این کتیبه اولین سنگ نبشته دوران ساسانی کشف شده در آذربایجان است.قلعه کهنه تحت شماره ۶۱۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آبگرم موئیل (ملک سوئی) مشکین‌شهر
مجتمع آبدرمانی مدرن یل سویی (گؤزل ساوالان) در ۲۰۰ مانده به روستای توریستی موئیل در شهرستان مشگین شهر، استان اردبیل واقع شده است. این آبگرم معدنی، که از دل دامنه پربرکت سبلان خروشان می‌باشد،این مجتمع با دو استخر مجزا برای خانمها و آقایان مجهز به امکانات استخر آبگرم و سرد، وان ، می باشد. برای ناراحتی‌های عصبی، امراض جلدی و بسیاری از امراض دیگر آرام‌بخش و مفید می‌باشد. آب این استخر از چشمه اصلی آبگرم تأمین‌شده و شامل استخرهای سنتی مردانه و زنانه می‌باشد.
گورگور قیرخ بولاغ آبشار مشکین‌شهر
آبشار گؤرگؤر مشکین چایییکی از زیباترین و پرآب ترین آبشارهای مشگین شهر می باشد که ،در دامنه شمالی کوه سبلان در مسیر رودخانه مشکین چایی و در منطقه ییلاقی سامانلی واقع شده است. ارتفاع این منطقه از سطح دریا ۱۴۰۰ متر است. این آبشار به فاصله‌ای نه‌چندان دور از مرکز استان، شهرستان مشگین شهر در دامان کوه سبلان که منشأ خیروبرکت است، قرار دارد.
دشت مغان مشگین شهر
دشت مغان جلگه ای زیبا و چشم نواز در استان اردبیل است.و از طرف شمال وشرق به جمهوری آذربایجان از جنوب به شهرستان مشکین شهر و از غرب به ارسباران محدود می گردد. این جلگه حاصل خیر را به دلیل داشتن خاک مناسب و وجود بارش کافی، منطقه‌ای عالی و برای کشاورزی و دام‌پروری می‌دانند. انواع و اقسام میوه‌ها، حبوبات و سبزیجات در این خاک‌کشت می‌شود. دشت مغان دارای طبیعتی بکر و ویژه در منطقه است و همین امر سبب گشته هرسال گردشگران زیادی به سویش روانه شوند. این منطقه بعد از قراردادهای گلستان و ترکمن چای به دو قسمت تقسیم شد که قسمت شرقی و شمال شرقی آن با وسعت بیش از ۱۱ هزار کیلومتر مربع با نام مغان یا میل مغان در خاک جمهوری آذربایجان و قسمت غربی و جنوب غربی آن با وسعت ۵ هزار کیلومتر مربع با نام مغان در خاک آذربایجان ایران قرار گرفت.
شیروان دره مشکین‌شهر
دره شیروان یا شیروان دره سی یکی از یازده زیستگاه وحشی است که که در منطقه ساوالان واقع شده‌است. این دره عمیق و عریض بوده و بریدگی‌های دیواره‌های صخره‌ای، چشم انداز منحصر به فردی به آن بخشیده است. تندیس‌هایی به شکل پیکره‌های انسانی در این دره به چشم می‌خورند که بر جذابیت آن افزوده‌اند. این مکان محل نبرد و کشته شدن شیخ حیدر صفوی در جنگ با شیروان شاه بوده است. طول شیروان دره سی از حوالی شهر لاهرود تا آبگرم شابیل، به چیزی حدود چهل کیلومتر می‌رسد.
رودخانه قره سو مشگین شهر
رود خانه قره سو قره‌سو یکى از مهم‌ترین رودخانه‌هاى منطقه مشگین‌شهر، دشت مغان و اردبیل است که به رود مرزى ارس مى‌ریزد.قره‌سو از به هم پیوستن دو شعبه دامنه‌های شمال غربی کوهستان طالش و دامنه‌های شمال شرقی کوههای بزغوش به نام حاج محمدچایی به وجود می‌آید. رودخانه قره‌سو، توده کوهستانى و آتشفشانى سبلان را دور زده و پس از عبور از قره‌داغ در اصلاندوز به رود بزرگ ارس مى‌پیوندد. طول این رودخانه ۱۰۸ کیلومتر می باشد که از شمال تا شمال شرقی مشگین شهر امتداد دارد. علت باغات میوه و طبیعت زیبای آن نیز روان بودن همیشگی آب آن می باشد.
شابیل (مجتمع آبدرمانی) مشکین‌شهر
مجتمع آبدرمانی شابیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی مشکین‌شهر و ۲۵ کیلومتری شهر لاهرود قرار دارد. چشمه شابیل که در دامنه قله سبلان و در مسیر صعود به آن قرار دارد، دارای دمای ۴۹ درجه سانتی گراد و دبی ۵ لیتر در ثانیه می‌باشد. همچنین در دو طبقه با بخش‌های مجزای زنان و مردان ساخته شده است. این مجتمع مجهز به استخر، سالن دوش، رستوران، سوئیت، سونا، جکوزی و پارکینگ است. باید بگوییم آب این چشمه در ردیف آبهای معدنی اسید بیکربنات یا بیکربناته سدیک قرار دارد.و به خاطر وجود مقدار زیادی اسیبد بیکربنیک، از آب آن برای درمان بیماری‌های حرکتی، عصبی (درمان پادرد و کمردرد) استفاده می‌شود.
دریاچه آت گلی مشکین شهر اردبیل
این دریاچه در میان ارتفاعات سبلان در شرق مشکین شهر استان اردبیل در شیروان دره قرار دارد و جز مناطق حفاظت شده می باشد. با توجه به قرارگیری این دریاچه در کنار شیروان دره، آب‌وهوا و ساختار جانوری و گیاهی آن متأثر از این دره شگرف بوده و بنابراین طبیعت بکر و بسیار زیبا و دیدنی در اطراف آن رقم‌زده شده است.دلیل نام گذاری این دریاچه به آت گلی افسانه مردم است که می گویند در گذشته دور سحرگاه اسبی سپید از دریاچه بیرون می آمده و شیهه کنندگان به درون دریاچه بازمی گشته است. این استخر همچنین محلی برای پرورش انواع ماهیان سردآبی نیز می‌باشد به‌طوری‌که گاها جشنواره‌های ماهیگیری نیز در آن برگزار می‌گردد.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی نیر
یکی از شهرستان‌های واقع در استان اردبیل شهر نیر است، وجود معماری‌های صخره‌ای در این منطقه نشان از پیشینه تاریخی این شهر است. ارتفاع شهر نیر از سطح دریا حدود ۱۵۰۰ متر است و در مسیر اتوبان اردبیل سراب قرارگرفته است. شهر نیر حدود ۳۵ کیلومتر با اردبیل فاصله دارد. و با شهرهای با سراب، میانه، و کوه سبلان همسایه است. در ادامه با جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی نیر بیشتر آشنا خواهیم شد.
کاروانسرای شاه‌عباسی نیر
کاروانسرای شاه عباسی کنار جاده قدیمی نیر به سراب در ۱۰ کیلومتری شهر نیر و در یکی از برفگیرترین گردنه‌های کشور یعنی در گردنه صایین قرار دارد. این جاده یکی از قدیمی‌ترین راه‌های کشور است و کاروانسرا دریکی از برفگیرترین گردنه‌های کشور یعنی در گردنه صائین احداث‌شده است.طراحی این کاروانسرا کاملا سازگار با اقلیم و شرایط محل صورت گرفته ، چرا که عرض و ارتفاع ورودی های فضاهای زیستی داخل ، به حداقل ممکن کاهش یافته طوری که با اندک وسایلی می‌توان آن را مسدود و از نفوذ سرما و کوران برف به داخل آن جلوگیری کرد.
ایستی سو نیر
این چشمه در ۶ کیلومتری شهر نیر کندی و روستای ایلانجق در نزدیکی جاده قدیم اردبیل – سراب واقع‌شده است. ارتفاع چشمه از سطح دریا در حدود ۱۷۷۰ متر و دبی آن در حدود ۵/۱ لیتر در ثانیه است.آب این چشمه برای درمان بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های عمومی، اعصاب و سیستم حرکتی مفید تشخیص داده شده است و می تواند مکانی مناسب برای رفع خستگی و دردهای کاری باشد. جریان آب به‌صورت دائمی و جوشان می‌باشد. دمای آن در مظهر چشمه در حدود ۴۲ سانتی‌گراد و ظاهری زلال، شفاف، بی‌مزه، بی‌رنگ و بی‌بوست. از مهم‌ترین کاتیون و آنیون‌های آن سدیم، کلسیم، کلر و بیکربنات است.
چشمه بولاغلار نیر
یکی از مناطق گردشگری شهرستان نیر تفرجگاه “بولاغلار” است. منطقه نمونه گردشگری ”بولاغلار” با چشمه های بهشتی و طبیعت چشم نواز از مناطق مهم و طبیعی گردشگری استان اردبیل محسوب می شود. که چشمه های آن از آبدهی فراوانی برخوردار می باشند. آب تمام چشمه‌ها در مسیر کوتاهی به یکدیگر پیوسته و از طریق نیرچای (رودخانه آغلاغان) که از داخل شهر نیر گذشته و به رودخانه بالقلوچای که از مرکز شهر اردبیل میگذرد می‌پیوندد. مساحت این منطقه ۲۸۵ کیلومتر مربع است که در حدود یک‌پنجم مساحت نیر را شامل می‌شود.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی پارس‌آباد
بزرگ ترین شهر دشت مغان یا منطقه ی مغان در آذربایجان است. این شهر در مرز کشورهای جمهوری آدربایجان و ارمنستان قرار گرفته است. و بین مدارهای ۳۹ درجه و ۱۲ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۴۲ دقیقه عرض شمالی و ۴۷ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع‌شده است.آب و هوای این ناحیه، معتدل و نیمه مرطوب است. آب زراعی آن از طریق رود مرزی ارس و درّه‌رود تأمین می‌شود. در ادامه با جاذبه‌های گردشگری پارس‌آباد بیشتر آشنا خواهیم شد.
قلعه اولتان پارس‌آباد
اولتان قالاسی یکی از مهم‌ترین شهرهای دوره ساسانی و اسلامی آذربایجان، علی‌الخصوص دشت مغان است که در مسیر راه تجاری و ارتباطی «قفقاز یولی» (مسیر قفقاز) یا «ائل یولی» واقع شده و نقش مهمی در ارتباطات فرهنگی قفقاز با مناطق داخلی فلات ایران داشته است.، ۳۲۰ هزار مترمربع مساحت دارد و وضع ظاهری ساختمان آن همانند قلعه‌های نظامی است و به نظر می‌رسد بانیان نخستین قلعه، اشکانیان بوده‌اند ولی با توجه به استحکام مناسب آن، آنچه امروزه از قلعه اولتان برجای‌مانده تداعی‌کننده یک دژ نظامی است و با توجه به حدس و گمان‌های کاملاً علمی هنوز قسمت اعظم ساختمان‌های قلعه در زیرخاک مدفون است.
تپه نادری اصلاندوز پارس‌آباد
این تپه از آثار باستانی و تاریخی شهرستان پارس‌آباد در بخش اصلاندوز است. و در جنوب غربی شهر اصلاندوز در ملتقای رود ارس و دره رود قرار داشته و بلندی این تپه ۳۰ متر و محیط اطراف آن حدود۱۵۰۰متر و طول آن ۱۲۰ متر و عرض آن حدود ۱۰۰ متر است. ظاهرا این محل در سده های متمادی واحد مسکونی بزرگی را تشکیل می داده از هزاره اول پیش از میلاد تا اواخر سده یازدهم هجری قمری مسکون بوده شاید قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد نیز برسد.
جاذبه‌های طبیعی پارس‌آباد
رود ارس پارس‌آباد
این رود که پرآب ترین رود آذربایجان است از کوه مین گل داغ (هزار برکه) در جنوب ترکیه سرچشمه می گیرد و پس از طی حدود ۴۴۰ کیلومتر مرز مشترک ایران با جمهوری آذربایجان در خاک جمهوری آذربایجان به رود کورا می پیوندد و به دریایی خزر می ریزد.و کل حوزه آبریز آن ۱۰۰۲۲۰ کیلومترمربع است که سهم حوزه مربوط به کشورهای ترکیه و ارمنستان و آذربایجان و ایران به ترتیب ۲۳، ۳۸، و ۳۹ درصد می‌باشد.
جاذبه‌های طبیعی گرمی
شهرستان گِرمی یکی از شهرستان‌های استان اردبیل است و مردم این شهرستان آذربایجانی هستند و به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. کشف حجاری‌های روی سنگ‌های باستانی، همچنین قبرهای مربوط به دوران مختلف نشان‌دهنده تاریخ کهن این شهر است. آب و هوای گرمی نسبت به اغلب نواحی و شهرستان‌های استان اردبیل معتدل و ملایم می‌باشد.در ادامه جاذبه‌های طبیعی گرمی را معرفی می‌کنیم.
دریاچه گیلارلو گرمی
این دریاچه در شهرستان گرمی مغان استان اردبیل قرار دارد که در سال ۷۵ با هشت میلیون مترمکعب حجم آب باهدف تأمین آب شرب شهر گرمی احداث شد که با انتقال آب جعفرآباد به گرمی و رفع مشکل آب این شهر دریاچه مصنوعی گیلارلو به دلیل موقعیت جغرافیایی و چشم‌انداز زیبا به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری درآمد. این دریاچه در پنج کیلومتری شمال شهر گرمی مغان و در کنار روستای گیلارلو واقع است.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی خلخال
شهرستان خلخال در ۳۷ درجه و ۷ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۵۶ دقیقه عرض شمالی و همچنین ۴۸ درجه و ۱ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۵۴ دقیقه طول شرقی قرار دارد نام قدیم این شهر زیبا درگذشته هیرو یا هروآباد بوده اما پس از انقلاب نام‌اش را تغییر داده و آن را «خلخال» گذاشته‌اند. خلخال از شهرهای قدیمی ایران است. قدمت زندگی در آن را حتی به حدود ۱۲ هزار سال پیش نسبت می‌دهند. در ادامه جاذبه‌های گردشگری خلخال را معرفی می‌کنیم.
قلعه خشتی گیلوان خلخال
این قلعه قدیمی در روستای گیلوان روی یکی از تپ‌های بلند آن واقع‌شده که از فرم آن نشان می‌دهد که برای دفاع از این منطقه ساخته‌شده بوده است. بیشتر بخش‌ها و دیوارهای آن براثر جنگ‌ها و عوامل طبیعی فروریخته اما برخی از برج‌های آن همچنان با مقداری آسیب پابرجای مانده هنوز قدم این مکان مشخص نشده اما کارشناسان به خاطر وجود قبرستان اسلامی در کنار آن حدس می‌زنند که مربوط به دوره‌های اسلامی باشد.
پارک ائلر باغی خلخال
خلخال یکی از پرجاذبه‌ترین شهرهای استان اردبیل است که اللر باغی هم در این شهر احداث‌شده است و مورد استقبال بی‌نظیر گردشگران و مسافران و اهالی آن منطقه قرارگرفته است.
ایستی سو (گیوی) خلخال
آب گرم کیوی در حدود ۵ کیلومتری شهر کیوی کنار جاده اردبیل -خلخال در بالای کوه قرار دارد. ایستی سو (آب گرم کیوی) برای معالجه امراض پوستی و مفصلی مثل رماتیسم و درد مفاصل مفید است و از تأسیسات مناسبی برخوردار است. به نظر می‌رسد ایستی سو از برخورد در رشته‌های آهکی و توده آذرین به وجود آمده باشد، و در معالجه امراض پوستی و مفصلی مثل روماتیسم و درد مفاصل مفید خوانده می شود. آب گرم (ایستی سو) دارای یک ساختمان به مساحت ۴۰۰ متر مربع با دو استخر سر پوشیده مستقل برای خانم ها و آقایان می باشد.
جاذبه‌های طبیعی خلخال
گردنه الماس خلخال
این گردنه یکی از ارتفاعات زیبا و اکوتنی مرز بین استان اردبیل (خلخال) و استان گیلان (تالش) بوده و در فاصله ۱۵ کیلومتری شهر خلخال و در ۷ کیلومتری روستای مجره (نزدیک‌ترین آبادی به منطقه نمونه گردشگری الماس) قرارگرفته است. این منطقه ازنظر زمین‌شناسی جزو ارتفاعات البرز غربی بوده و به دلیل داشتن شرایط توپوگرافیکی مناسب ازنظر شیب نسبت به ارتفاعات اطراف و نزدیکی فرهنگ اهالی تالش و مردم خلخال مسیر رفت‌وآمد مردم محلی قرارگرفته بود و با احداث جاده جنگلی برای حمل چوب در تالش، این مسیر تقویت گردید.
غار یخی ما جولان (جلال‌آباد) خلخال
این غار در ارتفاع ۲۵۰۰ متری و با ارتفاع حدود ۶۰ متر فاصله از نوک قله قرار گرفته است و جنس آهکی می باشد. در دهانه ورودی آن که رو به شرق واقع است آثار هوازدگی فیزیکی و خرد شدن سنگها، ناشی از یخبندان به صورت واریزه به خوبی قابل مشاهده است که گاه تا حدود یکصد و پنجاه متری تا پای رودخانه نیز واریزه گسترش یافته است. دهانه ورودی به غار یخی جلال‌آباد خلخال بسیار کوچک بوده و تنها از طریق یک راهرو تنگ و باریک که ده متر طول دارد و قطر آن نیز حداکثر تا پنجاه سانتی‌متر می‌رسد می‌توانید وارد غار شوید. پس از ورود به غار، با تالار وسیعی روبرو خواهید شد.
آبشار نره گر خلخال
این آبشار یکی از زیباترین آبشار های شهرستان خلخال در روستای اسبو از توابع بخش شاهرود خلخال واقع شده است . و همچنین درختان گردو به وفور در این منطقه مشاهده میشوند. این آبشار زیبا علاوه بر آب چشمه‌ها از ذوب شدن برف‌های موجود بر فراز قله‌های اطراف روستا نیز تغذیه می‌شود و به همین دلیل در فصول بهار و تا اوایل تابستان بسیار پرآب‌تر و چشم‌نوازتر است. باوجد صعب العبور بودن مسیر آبشار ولی زیبایی آن بسیار محسور کننده است.
آبشار سجن کلور
این آبشار یکی دیگر از آبشارهای زیبا وجذاب منطقه شاهرود است. و در قسمت شمالی شهر کلور قرار دارد که از کوههای تالش سرچشمه می گیرد. مسیر دسترسی آسان به این آبشار زیبا وجود دارد. علاوه بر آن وجود سد خاکی آب‌انبار و وجود گیاهان دارویی بسیار متنوع و تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری در نزدیکی این آبشار زیبا مجموعه‌ای از زیبایی‌های طبیعی و اکو توریستی را فراهم آورده است که برای هر گردشگری چشم‌نواز خواهد بود.
جاذبه‌های طبیعی کیوی
آب‌وهوای این شهر معتدل کوهستانی است. مشخصه مهم شهر کیوی، وجود مناظر طبیعی و کوههای مشجر و پارک‌های زیباست. از مناطق مهم، دیدنی و توریستی آن می‌توان به آبگرم «ایستی سو» و محیط دلپذیر و آرام منطقه و هوای لطیف کوهستان و مناطق زیبای طبیعی آن اشاره نمود. وجود اثرات درمانی آب این چشمه که همه‌ساله، مسافران زیادی را از شهرهای دیگر به خود جذب می‌کند نیز از مشخصات بارز این منطقه است. در ادامه به معرفی جاذبه‌های طبیعی کیوی می‌پردازیم.
آبگرم کیوی
آب گرم‌گرم گیوی در حدود ۵ کیلومتری شهر گیوی کنار جاده اردبیل – خلخال در بالای کوه قرار دارد این آبگرم در ارتفاع ۱۷۲۰ متری از سطح دریا واقع‌شده و میزان آبدهی آن ۲ لیتر در ثانیه و دمای آب ۵۲ درجه سانتی‌گراد است. آبگرم یادشده از برخورد با رشته‌های آهکی و توده‌آذرین به‌وجود آمده و بنابراین در بهبود بیماری‌های اعصاب، متابولیکی، پوستی و گوارشی نیز مؤثر است از تأسیسات مناسبی برخوردار است.
غار یخگان کیوی
غار یخگان در ۷۷ کیلومتری شهر خلخال در ضلع غربی رشته‌کوه ماسوله داغ (تالش) و در ارتفاع حدود ۲۴۰۰ متری از سطح دریا در دامنه غربی کوهی به نام یخگان داغی که در زبان عامیانه بوزخانا داغی نامیده می‌شود، واقع‌شده است در واقع غار یخگان کیوی به علت وجود خاصیت یخچالی در بخشی از غار است. در مواقعی که هوای بیرون غار گرم است، انجماد صورت می‌گیرد. با سرد شدن هوای خارج، نه تنها یخ تشکیل نمی‌شود بلکه یخ‌های موجود نیز به تدریج ذوب میشوند. بنابراین می‌توان گفت غار یخگان خلخال اعجاز معکوس طبیعت محسوب می‌شود.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی کیوی
پل فیروزآباد کیوی
پل تاریخی کوثر در سال ۱۳۱۲ و در زمان جنگ جهانی دوم بر روی رودخانه ای اقع در مرکز بخش فیروز که محل عبور آب دو رودخانه گیوی چای و سنگورچای می باشد بنا شده است. این پل که ارزش تاریخی زیادی دارد در جنوب استان اردبیل در شهرستان زیبای کوثر و در روستای فیروزآباد بر روی تنها رودخانه روستا واقع‌شده است که سندی را از گذشته را در اختیار آیندگان قرار داده است. رودخانه که محل تلاقی دو رود دیگر به نام های گیوی چای و سنگورچای است علاوه بر قدمت دیرینه‌ای که دارد تأثیر به سزایی نیز در محیط اطراف خود گذاشته است و باعث رویش درختان چند صدسال شده است.
آسیاب‌های آبی کیوی
از آب رودخانه کیوی چایی هم برای استفاده از آسیاب آبی و هم برای آبیاری مزارع و باغات استفاده می شود. کیوی به خاطر داشتن آسیاب‌های آبی متعدد در منطقه خلخال و اردبیل ممتاز بوده است. آسیاب‌های آبی شهر کیوی در قدیم عبارت‌اند از: عباس قوشا دگیرمانی، اورغوّری پیرجان دگیرمانی، کرم دگیرمانی، ایوب دگیرمانی، شاه دگیر مانی، مَشَد دگیر مانی، زنبورک دگیرمانی، آسیاب مشهدی ابوالفضل بشارتی و آسیاب مشهدی حیدر صادقی. این آسیاب‌ها، گندم‌های اهالی شهر و روستاهای اطراف را آرد می‌کردند. باوجود چنین آسیاب‌هایی می‌توان تخمین زد که آب رودخانه کیوی چایی چقدر بوده است.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی نمین
شهرستان نمین یکی از شهرهای استان اردبیل است و به دلیل مجاورت با جاده زیبای آستارا به اردبیل (گردنه حیران) از طبیعت شگفت انگیزی برخوردار می‌باشد. نمین دارای جنگل‌های طبیعی و باغات میوه فراوان است. فاصله نمین از اردبیل ۲۵ کیلومتر می‌باشد. نمین از دیرباز به داشتن فرهنگی غنی معروف است. کلمه نمین در زبان تالشی به معنی نمناک است. این شهر به دلیل همجواری با دریای خزر و رطوبت بالای موجود در آن به این نام شهرت یافته است. در ادامه با جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی نمین بیشتر آشنا خواهیم شد.
موزه نمین (صارم السلطنه)
این خانه متعلق به میرکاظم خان حاکم حکومت محال ثلاثه مرزی، محال ویلکیچ (مرکز آن نمین) محال تالش ( مرکز آن آستارا) محال اجارود و مغان (مرکز آن گرمی) بوده که حکم خود را از عباس میرزا گرفته و با دختر وی نیز ازدواج کرده بود. وی مرکز حکومت خود را نمین قرار داده و در همین محل اقدام به ساخت بنایی نمود که پس از تملک آن توسط سازمان میراث فرهنگی، این ساختمان در بهمن‌ماه سال ۱۳۸۷ پس از پایان عملیات مرمتی به‌عنوان موزه نمین مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
جاذبه‌های طبیعی نمین
آبشار شورشورنه نمین
این آبشار در طول E27 48 N31 38 و در مسیر جاده زیبای آستارا به اردبیل و بعد از عبور از گردنه باصفای حیران، در ۱۰ کیلومتری شمال شهرستان نمین، منطقه ای بسیار زیبا واقع شده که به عنبران محله معروف است. درختان میوه موجود در اطراف آبشار شوروشر زیبایی آن را دوچندان کرده است.همچنین آب این آبشار از صخره‌ای بلند سرازیر می‌شود و مابین صخره و آب آبشار نیز غاری است که می‌توان در آن استراحت کرد.
جنگل مشه نمین
جنگل مشه، از جاذبه‌های گردشگری اردبیل است که در ۱٠ کیلومتری شهرستان نمین قرار گرفته و مابین روستاهای «آلادیزگه» و «گیلده» در وسط جنگل فندقلو این شهرستان واقع شده است.به دلیل اینکه در فصول گرم سال این منطقه بسیار خنک و خوش آب‌وهواست، می‌تواند گزینه مناسبی برای سفرتان باشد. بهترین زمان برای بازدید از این جنگل سرسبز، دو فصل بهار و به‌خصوص تابستان می‌باشد زیرا در پاییز و زمستان، هوا بسیار سرد است و بارش برف و باران را خواهیم داشت.
دریاچه سوها نمین
این دریاچه در روستایی به همین نام در ۳۵ کیلومتری شرق اردبیل واقع شده است. دلیل نامگذاری روستای سوها که در ابتدای جنگل‌های زیبای گیلان واقع شده است و آب و هوای معتدلی دارد، وجود چشمه‌ها و آب فراوان در اطراف آن است. سوها نام آبگیر سد کوچکی در حوالی روستایی به همین نام در فاصله حدود ۳۵ کیلومتری شرق شهرستان اردبیل است. دریاچه‌ی سوها از جمع شدن آبِ پشتِ سدِ سوها به وجود آمده و وسعت خیلی زیادی ندارد، طول این دریاچه که مردم محلی به آن سوا هم می‌گویند، ۱.۵ کیلومتر، عرض آن حدود نیم کیلومتر (۵۰۰ متر) و عمقش در برخی قسمت‌ها ۶ متر است.لازم به ذکر است. این مکان بسیار زیبا و گردشگر پذیر می باشد.
دلمن های نمین
نمین از مهم‌ترین محل‌های استقرار گورهای باستانی یا سنگ افراشته‌های دلمن متعلق به عهد برنز است و این گنجینه‌های پنهان باستانی اثباتی بر طولانی بودن قدمت پیدایش تمدن بشری است. دلمن ها ابنیه‌ها و گورهای ابتدایی است که با تخته‌سنگ‌های بزرگ و بدون استفاده از ملاط ساخته می‌شدند. و تحت عنوان عمومی دولمن یا دلمن از آن‌ها نام‌برده می‌شود دلمنها در دو گروه بزرگ و کوچک قرار می‌گیرند. که دسته بزرگ مسکن اولیه شبیه به غار است و دسته کوچک به‌عنوان مقبره استفاده می‌شده است.
جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی بیله سوار
بیله سوار قسمت وسیعی از دشت مغان را تشکیل می‌دهد و از شمال و خاور به جمهوری آذربایجان، از جنوب خاوری و جنوب به حومۀ گرمی، و از باختر به پارس‌آباد محدود است. مرکز این شهرستان شهر بیله سوار و آب و هوای این شهرستان در تابستان گرم و در سایر فصول معتدل است. به علت نزدیکی به دریای خزر و ارتفاع کم در ردیف مناطق نیمه مرطوب به حساب می آید. به لحاظ شدت گرما در تابستان عشایر این شهرستان به سوی ییلاقات کوهستانی سبلان و ارسباران کوچ می نمایند.
بازارچه مرزی بیله سوار
این بازار بزرگ درمرز اردبیل و آذربایجان وجود دارد.و مرز مشترک با کشور آذربایجان دارد، در منطقه صفر مرزی و نزدیک به گمرک بیله سوار واقع‌شده و به شهر آفتابی بیله سوار رونق تجاری خاصی بخشیده است. بازارچه مرزی بیله سوار به بازار گمرک بیله سوار هم مشهور است و حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد و سالهاست مرز مراودات صادراتی و وارداتی ایران و آذربایجان بوده است. همچنین همه‌ساله مسافران زیادی از این مرز برای تردد بین دو کشور استفاده می‌کنند و همین مسئله باعث شده تب‌وتاب خرید از بازار بیشتر شود.
جاذبه‌های طبیعی بیله سوار
تالاب شور گول بیله سوار
این تالاب در ۳ کیلومتری جنوب غربی شهرستان بیله سوار مغان قرار دارد و در بهار، زیستگاه پرندگان مهاجر است. . از این پرندگان می‌توان به غاز خاکستری، چنگر و اردک مرمری اشاره کرد. تالاب شور گولوی موغان یکی از جاذبه‌های طبیعی ناشناخته این منطقه است. تالاب شورگل گستره ای شمال غربی به جنوب شرقی دارد و طول آن حدود یک کیلومتر و عرض آن ۵۰۰ متر است. ارتفاع تالاب از سطح دریا ۱۳۴۰ متر و از طریق جاده ارتباطی اردبیل به منطقه مغان قابل دسترسی است.
کوههای خروس لو بیله سوار
در جنوبی‌ترین بخش‌های دشت مغان، رشته‌کوهی هست که سرمنشأ بسیاری از برکات و نعمت‌ها و موهبت‌های طبیعی است. کوه خروس لو داغی نام این ارتفاعات پرخیر و برکت است. و به‌نوعی قلب آب و هوایی اردبیل محسوب می‌شود که اینجا در ۴۰ کیلومتری شمال غربی شهر گرمی موغان قرار دارد و مرتفع‌ترین و مشهورترین قله آن خانم لو است.
